عنوان

تصحیح انتقادی رساله مثمر اثر سراج‌الدّین علی خان آرزو

پ۲۶۰۴۷

per

تصحیح انتقادی رساله مثمر اثر سراج‌الدّین علی خان آرزو

محمّدعلي كرم فر

ادبیات فارسی وزبان های خارجی

۱۴۰۰

۶۴۶ص.

سی دی

دکتری

زبان و ادبیّات فارسی

۱۴۰۰/۱۰/۲۷

بر هیچ یک از محقّقان و پژوهشگران اهمّیّت نقد و تصحیح متون پوشیده نیست و همگان آگاهند که هر یک از متون حلقة اتّصال علوم اسلاف به اخلاف است و چنان چه متون و مصنّفات پیشینیان تصحیح و چاپ نگردند، دامنة تتبّعات بویژه تتبّعات ادبی که مبتنی بر متون گذشتگان است، تنگ¬تر می¬گردد. عصر صفوی یکی از دوره¬های مهمّ در تاریخ زبان و ادب فارسی است که آثار ذی‌قیمت و متعدّدی از شعرا و ادبای جغرافیای فرهنگی این دوره به یادگار مانده است. در این میان، حوزۀ فرهنگی شبه قارة هند و آسیای مرکزی، در این عهد اهمّیّت بیشتری داشته و سهم دانشمندان هند در حوزۀ شرح متون، لغت، نقد و زبانشناسی، گاه بیشتر از فرهیختگان و ادیبان ایرانی بوده‌است. یکی از برجسته¬ترین چهره-های ادبی شبه قاره سراج الدّین علی¬خان آرزوست که با تألیف و تصنیف بیش از بیست اثر خدمات شایانی به زبان و ادب فارسی نموده¬است. صرف نظر از آثار منظوم وی بایسته¬است تا دیگر آثار قلمی¬اش در ایران تصحیح گردد و به چاپ رسد که متأسّفانه به جز چند کتاب من جمله زوائدالفوائد، عطیّة کبری، موهبت عظمی و ... برخی آثار دیگر خان آرزو عمدتاً در پاکستان تصحیح و چاپ گردیده¬است. این تصحیحات متأسّفانه از نظر چاپ و از نظر شیوة انتقادی تصحیح کیفیّت درخور ندارند. مصحّحین ایرانی به صرف آن که این آثار یک بار تصحیح و چاپ شده است دیگر همّت خود را مصروف این کتب ننموده¬ و توجّهی به کیفیّت این کتاب¬های موجود نداشته¬اند. در صورت تصحیح این آثار و تسهیل دست¬یابی به آن¬ها، میدانی جهت پژوهش¬های نوین و بیش¬تر برای دانشمندان و دانش¬جویان ادب فارسی فراهم می¬گردد و پژوهش¬ها ملال¬انگیز نخواهد بود و شاهد این مدّعا مقالات متعدّدی است که بر اساس مجمع¬النفایس خان آرزو تا کنون به رشتة تحریر درآمده¬است. بدین خاطر بر آن شدیم که تصحیحی از کتاب مثمر خان آرزو ارائه دهیم زیرا یکی از کلیدی¬ترین آثار خان آرزو در زمینة زبان-شناسی، فرآیندهای واجی ابدال و قلب و ... بحث پیرامون روابط معنایی میان واژگان و تصرّفات ایرانیان در واژگان عربی و هندی و ... کتاب مثمر است که خان آرزو در نگارش آن به کتاب معروف المزهر جلال الدّین سیوطی نظر داشته¬است. در پایان این کتاب فهرستی از امثلة رایج و سائر مشاهده می¬گردد که خود منبع و مرجعی برای محقّقان به حساب می¬آید

The importance of critique and correction of texts is an undeniable respect in any of the scholars and researchers' viewpoint, and everyone is aware of the fact that each text is a link between the sciences of the predecessors and succeeding generations. In addition to that, if the texts and works of the predecessors are not corrected and published, the scope of the publications will be limited, especially the literary ones, which are based on the former texts.The Safavid era is one of the most important periods in the history of Persian language and literature, and several precious and valuable works of poets and multi-cultural literates of this period have been commemorated. Meanwhile, the cultural sphere of the Indian subcontinent and Central Asia was more important in this era, and the contribution of Indian scholars in the field of text description, vocabulary, criticism and linguistics was sometimes more than that of Iranian intellectuals and writers.One of the most prominent literary figures of the subcontinent is Siraj-ud-Din Ali Khan Arzu, who has significantly contributed to the Persian language and literature by composing more than twenty works. Irrespective of his poetic works, it is necessary that his other literary works be corrected and published in Iran. Unfortunately, with the exception of a few books such as Zawaid al-Fawid, Atieh Kobra, The Great Gift, etc., some other works of Khan Arzu are mainly Corrected and printed in Pakistan. Unfortunately, these corrections do not possess the quality of correction, neither in terms of printing nor in terms of critical method.Since these works have been corrected and published once, Iranian proofreaders have not focused on the quality and the quantity of these existing books.In case of correcting these works and facilitating their access, a field for new and more researches will be provided for scientists and students of Persian literature and the researches will not be repetitive and boring. As a result, several articles have been written so far based on the Majlis al-Nafais Khan Arzu.Therefore, we decided to present a correction of Khan Arzue's Mosmer book because it is one of the key works of Khan Arzu in the field of linguistics, phonological processes of substitution and alteration, etc. The purpose of our discussion is about semantic relations between Iranian words and Arabic and Hindi words as well as Mosmer book that Khan Arzu had the famous book of Jalaluddin Siouti, Al-Mazhar in mind in terms of writing style. At the end of this book, a list of common and proverbs is seen, which is itself a source and reference for researchers.Keywords: Critique and correction of Persian literature texts, Indian subcontinent, Siraj-ud-Din Ali Khan Arzu, Mosmer book, linguistic topics

Critical correction of the fruitful book by Sirajuddin Ali Khan Arezoo

‏کرم فر،

‏ محمدعلی

تهيه کننده

واحد،

رنجبر،

‏ اسدالله

‏ ابراهیم

استاد راهنما

استاد مشاور

تبریز