عنوان

بررسی هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی آبخوان دامنه‌صهای شمالی سهند

‭۵۹۴۷پ‬

per

بررسی هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی آبخوان دامنه‌صهای شمالی سهند

/سمیه فرزام‌نیا

دانشگاه تبریز: دانشکده علوم طبیعی، گروه زمین‌شناسی

‮‭۱۶۶‬ص‬

چاپی

کارشناسی ارشد

زمین‌شناسی، گرایش آب شناسی

‮‭۱۳۸۸/۱۲/۲۵‬

دانشگاه تبریز: دانشکده علوم طبیعی، گروه زمین‌شناسی

منطقه مورد مطالعه در دامنه های شمالی کوه سهند واقع شده که از شمال به مرز دشت تبریز، از شرق به سعید آباد چای و حوضه قوری گل، از غرب به زینجناب چای ، از جنوبغرب به شهرستان اسکو و از جنوب به خط الراسی که دامنه های شمالی سهند را از دامنه های جنوبی آن جدا می کند، منتهی می گردد.این منطقه با وسعتی حدود ‮‭۷۸۸‬ کیلومتر مربع بین مختصات ‮‭UTM X‬ از ‮‭۶۰۰۰۰۰‬ تا ‮‭۶۴۰۰۰۰‬ و ‮‭Y‬ از ‮‭۴۱۷۵۰۰۰‬ تا ‮‭۴۲۱۵۰۰۰‬ واقع گردیده است .وسعت آبخوان آبرفتی منطقه مذکور برابر ‮‭۴/۴۰۲‬ کیلومترمربع می باشد .شهرستان تبریز پرجمعیت ترین منطقه در شمالغرب کشور می باشد که تامین آب شرب سالم آن امری مهم و ضروری است .قسمت های شمال ، شمال شرق و شمال غرب دشت تبریز از سازندهای میوسن تشکیل یافته و فاقد منابع مهم آبی می باشد . همینطور آجی چای ،تنها رودخانه مهمی که از اطراف منطقه عبور می کند، شور بوده و کمتر قابل استفاده است . بنابراین تنها منبع آبی منطقه را منابع آب سطحی و زیرزمینی که از دامنه های شمالی سهند منشاء می گیرد تشکیل می دهد .با توجه به اهمیت تامین آب شرب از آب زیرزمینی آبخوان آبرفتی این منطقه ، بررسی کمی و کیفی این منبع مهم که تا کنون کمتر به آن پرداخته شده است، امری ضروری به نظر می رسد. منطقه مورد مطالعه با میانگین بارش سالانه ‮‭۷/۳۲۲‬ میلی متر) در دوره آماری‮‭۱۳۶۰‬ تا ‮‭۱۳۸۶)‬ و متوسط درجه حرارت سالانه ‮‭۸/۶‬ درجه سانتیگراد جزو اقلیم های نیمه خشک سرد می باشد .رودخانه لیقوان چای مهمترین رودخانه منطقه از ارتفاعات کوه سهند سرچشمه می گیرد و یکی از اصلی ترین دره های شمالی جنوبی آن را تشکیل می دهد.بررسی هیدروگراف واحد دامنه های شمالی سهند در سالهای آبی بین‮‭۶۲ - ۶۳‬تا‮‭۸۵ - ۸۶‬نشانگر آن است که تغییرات سطح تراز آب زیرزمینی آبخوان دارای دو روند مختلف می باشد که در قسمت اول به دلیل استفاده بسیار زیاد از آبهای زیرزمینی جهت تأمین آب شرب شهر تبریز قبل از شروع بهره برداری از آب زرینه رود) تابستان سال ( ‮‭۷۸‬ دارای افت شدیدی بوده است .در قسمت دوم یعنی پس از بهره برداری از خط اول زرینه رود، شیب افت کاهش یافته است.به منظور بررسی هیدروژئوشیمیایی آبخوان دامنه های شمالی سهند، به بررسی پیشینه آمار کیفی منابع آب منطقه در بازه زمانی بین سالهای ‮‭۱۳۸۲‬ تا‮‭۱۳۸۶‬ پرداخته شد .تفسیر نتایج آنالیزهای شیمیایی آب زیرزمینی دامنه های شمالی سهند نشان می دهد که آبهای زیرزمینی این دشت عمدتا جزو آبهای دارای شوری کم تا متوسط، نسبتا سخت و دارای تیپ غالب بی کربنات کلسیم و منیزیم می باشند.بررسی کیفیت آب زیرزمینی برای مصارف شرب از طریق دیاگرام شولر نشان می دهد که تمامی نمونه های آبهای زیرزمینی منطقه برای شرب در محدوده خوب می باشند .ارزیابی خطر شوری و خطر قلیائیت از طریق دیاگرام ویلکوکس نشان می دهد که منابع آب دشت برای مصارف کشاورزی در حد خوب می باشد .

The study area is located in the northern Sahand Mountain slopes which is bordered to the north by the Tabriz plain, to the east by the Said-Abad Chay and Gori Gol basin, to the west by Zinjanab Chay, to the south west by Skoo town and to the south by the water divide line of the northern and southern Sahand Mountains slopes. The total study area is about 788 km2 and its longitude and latitude are between 600,000 to 640,000 and 4,175,000 to 4,215,000, respectively. The alluvial tuff aquifer of the study area is 402.4 km2. Tabriz is the most populous city of the northwest of the country therefore, providing of safe drinking water for it has high priority. Parts of North, North East and North West of Tabriz plain formed by Miocene geological formations which there is no important water resources in these formations. Also, Ajichay river the main surface water resources of the area are salty and not suitable to use. Thus, the northern Sahand mountain slopes surface water and groundwater resources is the only water sources of the area. Due to the importance of alluvial tuff aquifer for supplying of drinking water of the area its quantitative and qualitative studies is very important. Study area with average annual rainfall of 322.7 mm (for period 1360 to 1386) and average annual temperature 6.8 ?C is a semi-arid cold area. Ligvan-chay river is important rivers of the region that originates from Sahand mountain heights with northern-southern direction.Study of unit Hydrograph of northern slopes aquifer of Sahand mountain between years 1362-1363 to 1385-1386 indicates that there is two different trends, first stage is due to the large use of groundwater for drinking purposes before using the Zarinehrood water which shows a high declination and second, the stage after importing water to the Tabriz area from the Zarinehrood which reduces the amount of groundwater declination trend. Hydrogeochemical evaluation of the northern Sahand mountain slopes aquifer for drinking purposes by Schooler diagram, it shows that the groundwater of the area is good for drinking. Detailed results of chemical analysis of ground water from northern slopes of Sahand mountain shows groundwater of this region are mainly among the fresh or low salinity waters, fairly hard and dominant type of water is calcium and magnesium bicarbonate type.Study of the quality of ground water for drinking through Shooler diagram shows that all samples of groundwater for drinking are within the good area. Salinity and alkalinity risks assessment through Wilkox diagram shows that region sources for agriculture and industrial use is good.

alluvial Tuff

Hydrogeology

Hydrogeochemistry

Balance of underground water

underground water quality and quantity

فرزام‌نیا، سمیه

اصغری مقدم، اصغر، استادراهنما

زینالی، علی، استادمشاور

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی