۶۰۱پ
per
بررسی نقش عوامل مورفوژنز موثر در ناپایداری دامنه های دره دیز دیوان داغی( شمالغرب آذربایجانشرقی)
/موسی عابدینی
تبریز:دانشگاه تبریز
۱۳۶ص .
:مصور،جدول ،نمودار،عکس ۳۰*۲۹ س.م- + لوح فشرده
چاپی
واژه نامه بصورت زیرنویس
کتابنامه ص.:۱۲۵-۱۳۴
دکتری
جغرافیای طبیعی گرایش : ژئومورفولوژی
۱۳۸۴/۰۶/۲۶
تبریز:دانشگاه تبریز
منطقه دیوان داغی در محدوده ۴۲ ۳۸ الی ۵۳ ۳۸ عرضهای شمالی و ۲۳ ۴۵ الی ۴۰ ۴۵ واقع شده است .این با مساحت Km۲۲۸۳ در فاصله ۹۵ کیلومتری مرکز استان آذربایجانشرقی قرار دارد و فاصله آن از جمهوری آذربایجان ۵/۸ کیلو متر می باشد.بدلیل گسترش زیاد سنگهای رسوبی قابل انحلال و با حساسیت بالا به سیستم های فرسایش حاکم سازند های سطحی سست در حجم و ضخامتشکل گرفته است .و باتوجه به وجود سازند های سطحی،وضعیت توپوگرافی , هیدرولوژی، فعالیتهای زمین ساختی، عوامل مورفوژنز بشدت منجر به وقوع پدیده های متنوع ژئومورفولوژی می شوند.ساختار پیکره اصلی ارتفاعات منطقه عمدتا از سنگهای رسوبی قابل انحلال و تکامل آن مربوط به جنبش های زمین ساختی دوران دوم و سوم می باشد .از لحاظ توپوگرافی منطقه از دو واحد مشخص ،بخش کوهستان نسبتا مرتفع و بخش دشت های پر شده تقریبا هموار تشکیل شده است .مقادیر شاخص های ارزیابی وضعیت نوزمین ساخت مانند BS:،Vf،،Smf،Serf، برای منطقه بهمراه بررسی های میدانی ،بیانگر فعالیت های نوزمین ساختی شدید در منطقه است .در اثر عملکرد فازهای نیروهای زمین ساخت ،منطقه به شدت گسل خورده و با تراکم گسلی Km.km۲۷۰/۱ بصورت منطقه نوزمین ساختی خرد شده در آمده است.حجم عظیمی از مواد تخریبی حاصل از هورست دیوان داغی در گرابن های زمین ساختی حواشی آن دشت های انباشتی بوجود آورده اند .نتایج حاصل از گرانولومتری بهمراه برخی از شاخص های بررسی نهشته ها در مجموع نشانگر جورشدگی ضعیف و بد نهشته های رودخانه ای در بخشهای بالادست مخروط افکنه ها و تراسهای رودخانه ای و جور شدگی خوب آنها در بخش های میانی و انتهائی دشتها را نشان می باشد .توسعه مخروط افکنه های متعدد با میزان رسوب در یافتی سالانه زیاد معلول شدت ناپایداری دامنه های منطقه است .نتایج تحلیل های کمی نشان داد که بین وسعت مخروط افکنه ها با حوضه آبریز آنها و ضریب ناهمواری نسبی حوضه رابطه معنی دار مثبت بسیار قوی وجود داشته ،ولی بین مساحت حوضه آبریز و شیب سطح مخروط افکنه ها رابطه معکوس معنی دار قوی وجود دارد .فرسایش خندقی نیز بعنوان یکی از عوامل شکل زائی و ناپایداری دامنه ها و دشتهای منطقه می باشد .نتایج حاصل از شاخص های مختلف ، در تأئید وجود استعداد خندق زائی زیاد برای منطقه بودند .بیشتر خندقها در سطح مواد آبرفتی سطوح مخروط افکنه ای و نیز در سازندهای مارنی و پهنه های رسی موجود در سطح دشت ها شکل گرفته اند . بعد از مورفومتری ابعاد مختلف نمونه های مورد بررسی، ازطریق رگرسیون خطی روابط موجود ومیزان تاثیر گذاری آنها بهم دیگر و علل آنها مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت . وقوع لغزش های متعدد نیز ، عمدتا در سطح سازندهای سطحی ضخیم ریزدانه ، و مارنها و آهکهای مارنی ، از عوامل شکل زائی و ناپایدارکننده دامنه های منطقه هستند که با توجه مکانیسم شکل گیری وبا استفاده از شاخص های مختلف ،طبقه بندی شدند.از طریق روابط آماری میزان اثر گذاری متغیر ها نسبت به هم بررسی شد .بیشتر لغزشهای انتقالی سطحی در مواد تخریبی کم عمق سطوح دامنه و لغزشهای چرخشی عمیق و نسبتا عمیق در سازند های مارنی و مارن دار شکل گرفته اند، بعلاوه نقش نوزمین ساخت و زیر بری رودخانه ها درکنار عوامل اقلیمی نقش مهمی در پیدایش لغزشهای منطقه دارند .گسترش چشمگیر انواع سنگ آهک،دولومیت ،ژیپس، گچ ها ونمکها میزان انحلال بالا در آنها ، موجب پیدایش اشکال کارستی بسیار مشخص، نظیر غارها،دره های کارستی،دولین،آون، کارن) لاپیز(،پن و انواع چشمه های کارستی شده است.لذا فرسایش کارستی نیز عامل مهم در تحول دامنه های منطقه می باشد .جریانات واریز ه ها نیز یکی از پدیدهای مورفودینامیک دامنه ای است که در پای سراسر برونزدهای سنگی منطقه قابل مشاهده است .اکثر جریانات واریز ه های منتهی به بریدگیهای آبراهه ای مهم و اصلی بدلیل زیربری و افزایش شیب دامنه ها ، فعال می باشند . جریان واریزه ها بشدت راه آهن بین المللی را در محل پای اسکارپ گسل فعال شرق دره دیز را تهدید می کنند.امروزه ،سیستم های مورفوژنز آیها)فرسایش شدید خطی ، انحلال( ، پریگلاسیر و فرسایش آنتروپیک) انسانی (در ارتباط با لیتولوژی ، نوزمین ساخت و شرایط اقلیمی ،منجر به وقوع پدیده های مورفودینامیک فعال می شوند .لذا پدیده های مورفودینامیک نظیر، ریزش، جریانات واریزه ای، سقوط سنگها، لغزشهای توده ای و ...بصورت عوامل ناپایداری موجب تحول دامنه های منطقه می شوند
slope unstability
solution
neotectonic
gully erosion
debris flow
عابدینی، موسی
رجائی، عبدالحمید، استاد راهنما
رضائی مقدم،محمد حسین، استاد مشاور
مؤید،محسن، استاد مشاور همکار
نمایه‌سازی قبلی
