بررسی سمت گیری های سیاسی مجالس مشروطه (با تأکید بر مجلس اول شورای ملی ایران)
/محمد امین نژد نجیان
تبریز: دانشگاه تبریز
۳۳۶ ص
جدول، ضمایم
چاپی
واژه نامه به صورت زری نویس
کتابنامهص.:۲۹۸-۳۰۲
کاشناسی ارشد
تاریخ گرایش :ایران دور اسلامی گرایش :ایران دور اسلامی
۱۳۸۹/۰۰/۰۰
تبریز: دانشگاه تبریز
انقلاب مشروطیت ایران از مهم ترین مقاطع تاریخ این سرزمین می باشد که باعث تغییر و تحولات بسیاری در عرصه های مختلف کشور گردید .از جمله ثمرات این انقلاب تأسیس نهاد مجلس شورای ملی بود که خود منشأ آثار و خدمات بسیاری برای کشور - خصوصا در اولین دور آن - بود .مجلس اول را مهم ترین مولود و ثمر انقلاب مشروطه دانسته اند ، اما از زاویه ای دیگر این مجلس را پدید آورند مشروطه در ایران هم بوده است ، چون با تصویب قوانین پایه و اساسی و سایر اقدامات خود ، مشروطه را از جنبش و انقلابی مردمی به نهادی حقوقی مبدل ساخت .قطعا بررسی سمت گیری های مختلف این مجلس - خصوصا در زمینه های سیاست داخلی و خارجی - ما را در شناخت هرچه بیشتر این کانون دور مشروطه ، یاری خواهد داد .سمت گیری های مجلس اول را می توان دار محورهای زیر خلاصه کرد: ۱-تلاش برای قانونمند کردن امور کشور :مطالب قانون به عنوان قواعد و چارچوب هایی که باعث محدودیت حاکمیت و سایر قدرت های مستقر در جهت منافع ملی و اساس حقوق عمومی ، از خواسته های اصلی آزادیخواهان دور قاجار بود .مجلس اول به این خواسته جام عمل پوشاند و با تصویب قوانین پایه و مادری چون قانون اساسی، متمم قانون اساسی ، قانون دستور العمل حکام ، قانون عدلیه و اصول محاکمات ، قانون انجمن های ایالتی و ولایتی و ...نظم حقوقی جدیدی را بنیان نهاد. ۲-تلاش برای دموکراتیک کردن امور کشور :مجلس اول بر اصول دموکراسی پارلمانی توجه ویژه ای داشت ، این امر را می توان از نظارت دقیق آن بر کابینه های معاصرش و تأکید بر مسئولیت های پارلمانی دولت و همچنین به رسمیت شناختن دسته بندی های سیاسی درونی خود ، متوجه شد. ۳-مقابله با استبداد داخلی در تمام ابعاد :اساسا تمام منازعات این دوره را می توان تابعی از چالش های دو قطب سیاسی متضاد این دوره یعنی مجلس و دربار دانست که اولی در رأس کانون آزادیخواهی و حکومت قانون و دموکراسی قرار گرفته و دیگری در رأس کانون استبداد و حکومت مطلقه قرار داشت .مواردی مانند تحدید بودج سلطنت در این راستا بود. ۴-مقابله با تندروی ها و آنارشیسم داخلی :قطعا در یک جامع قانونمدار و دموکراتیک ، خروج از چارچوبهای قانونی به هر بهانه و مستمسکی مطرود و محکوم است ، چون باعث ناامنی و بهانه یافتن مستبدین می شود .به همین خاطر مجلس اول هم با تندروی های پاره ای انجمنها و مطبوعات و افراد سیاسی مخالف بوده و اقداماتی چون ترور اتابک و نارنجک اندازی به کالسک شاه را محکوم کرد.۵-مقابله با استعمار خارجی در تمام ابعاد :روسیه و انگلستان در دور مشروطه نمی توانستند عادت دیرین خود در نوع مناسبات استعماریشان با ایران را ترک کنند ، و به همین خاطر مخالفت مجلس با آنها و سایر نیروهای خارجی استعماری طبیعی بود .خط مشی اساسی مجلس اول در این رابطه ، تلاش برای حفظ استقلال کشور از راه مخالفت با مداخلات نیروهای خارجی در تمام جنبه ها) اقتصادی ، سیاسی و نظامی (بود .سخنی از ابوالحسن خان ایلچی شیرازی مصداق خوبی برای عملکرد مجلس در این رابطه بود :باید این وطن را از پنج شیر و چنگال عقاب برهانیم. ۶-تعامل مثبت و سازنده با نیروهای خارجی غیر استعمارگر :که در حقیقت مکمل سمت گیری پیشین بود و در مواردی چون مراوده با مجامع آزادیخواهان عثمانی ، انتخاب نماینده برای شرکت در کنفرانس اتحادی تلگرافی بین الملل ، تبریک به افتتاح دومای روسیه و...متبلور است