عنوان

مطالعه نحوه توارث مقاومت به عامل بیماری فوزاریومی سنبله در گندم

‭۱۶۰پ‬

per

مطالعه نحوه توارث مقاومت به عامل بیماری فوزاریومی سنبله در گندم

/سعید اهری زاد

تبریز:دانشگاه تبریز،دانشکده کشاورزی ، گروه اصلاح نباتات‍

‮‭۱۸۸‬ص‬

جدول، نمودار، عکس

چاپی

واژه نامه

کتابنامه ص.: ‮‭۱۳۷-۱۵۳‬

دکتری

مهندسی کشاورزی-اصلاح نباتات

‮‭۱۳۸۳/۰۶/۲۵‬

تبریز:دانشگاه تبریز،دانشکده کشاورزی ، گروه اصلاح نباتات‍

برای مطالعه نحوه توارث مقاومت به عامل بیماری فوزاریومی سنبله در گندم، از هفت لاین بامیزان مقاومت مختلف به بیماری فوزاریوز سنبله گندم استفاده گردید .این مطالعه در سه بخش انجام گرفت ‮‭۱)‬ :بررسی وراثت مقاومت به بیماری در شرایط آلودگی مصنوعی در سه تاریخ مختلف از طریق معیارهای مقاومت در مزرعه با استفاده از روش دی آلل، ‮‭۲)‬ مقایسه معیارهای عملکرد و اجزای آن برای گزینش ارقام مقاوم در شرایط آلودگی مصنوعی و بدون آلودگی، ‮‭۳)‬ مطالعه توارث مقاومت به بیماری براساس صفات مختلف آزمایشگاهی با استفاده از تجزیه میانگین نسلها .لاین‌های والدی از نظر تمامی معیارهای مقاومت به بیماری در مزرعه با هم اختلاف داشتند .با توجه به افزایش اختلاف لاین‌های حساس و مقاوم با گذشت زمان، تاریخهای ارزیابی دیرتر، تفاوتها را بهتر نشان داده و برای گزینش لاین‌های مقاوم مناسبتر بودند .براساس این معیارها رقم به عنوان رقم مقاوم و فلات به عنوان رقم حساس شناخته شدند .با وجود سهولت ارزیابی‮‭DI‬ ، این معیار نتوانست ارقام حساس و نیمه حساس را از یکدیگر تفکیک نماید .معیارهای‮‭DIX‬ ، ‮‭AUDPC‬مربوط به ‮‭DI‬ و ‮‭DIX‬ قدرت غربال کردن ارقام نیمه مقاوم و نیمه حساس و نیز مقاوم و نیمه مقاوم را نداشتند .با توجه به تمامی جوانب امر می‌توان اظهار داشت که معیار ‮‭DS‬ و ‮‭AUDPC‬ آن در امر گزینش بازده بهتری داشته‌اند .معنی‌دار بودن ‮‭GCA‬ و ‮‭SCA‬ بیانگر نقش اثرات افزایشی و غیرافزایشی ژن‌ها در تظاهر این صفات بود .با وجود این، اهمیت ‮‭GCA‬ بیشتر از ‮‭SCA‬ بود .والدین و‮‭bai - Wangshui‬برای کلیه معیارها اثر ‮‭GCA‬ منفی و معنی‌دار داشتند .از نظر‮‭SCA‬ ، فلات - به عنوان بهترین ترکیب مشخص شد .در تجزیه دی آلل به روش هیمن معنی‌دار بودن‮‭D‬ ، ‮‭H‬ و ‮‭H‬ نیز سهیم بودن اثرات افزایشی و غالبیت ژنی در توارث معیارهای مقاومت در مزرعه را نشان داد .وراثت پذیری عمومی بالا و خصوصی متوسط این معیارها بیانگر امکان موفقیت نسبی برای اصلاح این صفات در برنامه‌های اصلاحی می‌باشد .در تحلیل گرافیکی هیمن در شرایط واجد تنش در مزرعه، غالب بودن مقاومت نسبت به حساسیت مشخص گردید .رقم و لاین‮‭bai - Wangshui‬آلل‌های غالب بیشتری داشتنددر حالیکه رقم حساس فلات دارای آلل‌های مغلوب بیشتری بود .بقیه والدین از نظر دارا بودن آلل‌های غالب و مغلوب تقریبا در حالت متوسط بودند .در این قسمت از بررسی نیز کارآیی معیار ‮‭DS‬ در آخرین ارزیابی بیشتر از سایر معیارها بود .مقایسه لاین‌های مختلف گندم از نظر عملکرد و اجزای آن در دو محیط نشان داد که وزن هزار دانه قادر به تمایز ارقام مقاوم، نیمه مقاوم، نیمه حساس و حساس می‌باشد .تجزیه میانگین نسلهای حاصل از تلاقی والدین مقاوم ( ) و حساس) فلات(، برازش مدل سه پارامتری را از نظر میزان اختلاف دو محیط فاقد توکسین) شاهد (و دارای توکسین برای صفات سرعت جوانه‌زنی، وزن ساقه‌چه و ریشه‌چه، طول کلئوپتیل و وزن و قطر کالوس در ‮‭۵۰‬ روز اول و ‮‭۵۰‬ روز دوم نشان داد .برای وزن ساقه‌چه، وزن ریشه‌چه و وزن کالوس در ‮‭۵۰‬ روز اول تنها اثر افزایشی اهمیت داشت، در حالیکه برای سرعت جوانه‌زنی نقش غالبیت ژنی برجسته‌تر بود .در مدل شش پارامتری برای طول ساقه‌چه تنها اثر اپیستازی ‮‭ad‬ معنی‌دار شد .از نظر اختلاف نسبی دو محیط فاقد و دارای توکسین، مدل سه پارامتری در کلیه صفات مورد ارزیابی برازش نداشت .همچنین عدم کفایت مدل شش پارامتری در همه صفات به جز سرعت جوانه‌زنی و طول کلئوپتیل مشاهده گردید .در اکثر صفات غالبیت ژنی اهمیت بیشتری ازاثر افزایشی داشت .به طور کلی می‌توان از صفات درصد جوانه‌زنی و وزن ساقه‌چه برای گزینش ارقام مقاوم و نیز حذف ارقام حساس در محیط آزمایشگاهی استفاده نمود.

Inheritance of resistance to Fusarium head blight disease in wheat was studied using seven lines with different degrees of resistance. The research was performed in three parts: (?) Investigating the inheritance of disease resistance under artificial inoculation by measuring of field resistance indices in three dates using diallel cross method; (??) Comparing yield and its components to select resistant lines under contrasting inoculation conditions; (???) Studying the inheritance of disease resistance based on laboratory characteristics using generation mean analysis method. There were significant differences among parental lines with respect to all disease resistance indices measuring in the field. Since the difference between resistant and susceptible lines increased with time, the later dates were better to discriminate between lines and were more suitable for screening of resistant lines. Data analysis showed that and Falat were resistant and susceptible genotypes, respectively. Disease index (DI) could not differentiate the susceptible lines from those of partially susceptible. DIX and AUDPC related to DI and DIX were not able to discriminate partial resistance from partial susceptibility as well as resistance from partial resistance . Considering all aspects, DS and itsAUDPC seem to be better selection criteria than other indices. Significant GCA and SCA effects showed that both additive and non-additive effects were important in the expression of those characters. However, the importance of GCA was higher than SCA. Both and Wangshui-bai had significant and negative GCA effects for all of the indices studied. Falat- cross was the best combination with respect to SCA. Using Hayman's diallel method Significant D, H1 and H2 also showed the importance of additive and dominant gene effects in controlling the field indices. High broad sense and moderate narrow sense heritability estimates of these indices indicated the possible improvement of these traits in breeding programs. Hayman's graphic analysis under disease stress condition in the field showed dominance of resistance to susceptibility. and Wangshui-bai were characterized by more dominant alleles where as Falat (susceptible) by more recessive alleles. Other parental lines were intermediate in this respect. The efficiency of DS index in last evaluation was more than other indices. Comparing the lines with respect to grain yield and its components under the both disease free and diseased environments indicated that 1000 grains weight could differentiate resistance, partial resistance, partial susceptibility and susceptibility condition. In the generation mean analysis of the cross between (resistant) and Falat (susceptible), a three parameter- model was fitted for the difference of contrasting toxin conditions in terms of germination speed, shoot and root weight, coleoptile length, callus weight and diameter in the first and second fifty days. For shoot weight, root weight and callus weight in the first fifty days, only additive effects were important whereas for germination speed, dominant effects of genes were outstanding. In the six-parameter model for shoot length, only additive by dominant epistatic interaction was statistically significant. With respect to the relative difference of the two contrasting toxin conditions, the three-parameter model did not fit to any of the traits under study. The six-parameter model did not, also, fit the traits, except germination speed and coleoptile length. For all the laboratory characters studied, dominance gene effect was more prominent than additive effects. In general, percentage of germination and shoot weight could be used to differentiate resistant lines from those of susceptible under laboratory conditions.

اهری زاد، سعید

مقدم، محمد، استاد راهنما

قنادما، محمدرضا، استاد راهنمای همکار

علیزاده، عزیزاله، استاد مشاور

بابای اهری، اسداله، استاد مشاور همکار

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی