۷۳۴۰پ
per
مطالعات زمین شناسی اقتصادی در رابطه با ژنز ذخایر آرسنیک در منطقه ولیلو ( جنوب غرب اهر-آذربایجان شرقی)
/پری نساء مصحفی
دانشگاه تبریز: دانشکده علوم طبیعی
، شهریور ۱۳۸۰
[۲۲۶ ص ] .
: مصور، جدول، نمودار
چاپی
کتابنامه : ص. ۲۰۶-۲۱۳
فلاپی دارد
کارشناسی ارشد
دانشگاه تبریز: دانشکده علوم طبیعی
کانسار آرسنیک ولیلو در استان آذربایجان شرقی، به فاصله ۸۵ کیاومتری شمال خاوری تبریز و ۲۹ کیلومتری جنوب باختری شهرستان اهر، در نزدیک روستای ولیلو قرار گرفته و با وسعتی در حدود ۳۵ کیلومتر مربع، طول های جغرافیایی ۰۰ ۵۵ ۴۹- ۰۸ ۴۹ ۴۶ درجه شرقی و عرض های جغرافیایی ۰۹ ۲۲ ۳۸- ۲۸ ۱۹ ۳۸ درجه شمالی را در بر می گیرد. کهن ترین واحد زمین شناسی در این منطقه، شیل های سیتی و ماسه ای کرتاسه فوقانی می باشد. مرز زیرین این واحد مشخص نبوده ولی روی آنها را سیلت ها و مارن های شیستی سبز واحد پالئوسن-ائوسن زیرین پوشانده است. در این منطقه سنگهای پالئوژن به طور همساز در روی رسوبهای کرتاسه بالایی قرار گرفته و ناهمسازی که با فاز تکتونیکی کرتاسه فوقانی قابل تطبیق باشد، مشاهده نمی گردد. این واحدها توسط سنگهای آتشفشانی - رسوبی ائوسن و الیگومیوسن،با ترکیب حد وسط پوشش یافته اند. ماسه سنگهاو کنگلومرهای قرمز میوسن، همه واحدهای ذکر شده قبلی را به صورت دگرشیبی زویه دار می پوشانند. کنگلومرا و برش پلی ژنتیک پیوسن به صورت افقی در روی واحدهای قدیمی تر از خود قرار گرفته است. براساس اندازه گیریهای تکتونیکی صورت گرفته در منطقه کانسار، دو رده گسلی مشخص گردید که عبارتند از: الف) گسل های راندگی ب) گسل های امتداد لغز، محورهای کوتاه شدگی، کشیدگی و قطب سطح حرکت برای هر دو رده گسلی بدست آمدند که محورهای کوتاه شدگی برای هر دو رده گسل ها در راستای شمال شرق- جنوب غرب جهت یافته است. از دیدگاه تحلیل های دینامیکی می توان راستای محور کوتاه شدگی بدست آمده را با سیگما ۱ منطبق کرد، به عبارت دیگر ناحیه مورد بررسی بیشترین فشار را در راستای شمال شرق- جنوب غرب متحمل شده است. در کانسار آزسنیک ولیلو، کانی سازی عمدتا" به صورت رگچه ای، منقطع، نامنظم و تکه تکه و اکثرا" آغشتگی هایی از اورپیمنت و رالگار در داخل برش های گسلی و به طور کلی در محدوده زون های گسلی رخ داده است. سنگ میزبان کانی سازی، ماسه سنگها و کنگلومراهای قرمز میوسن می باشد. زون های کانه دار اصلی این کانسار عبارتند از: زون های سیلیسی با پاراژنز غالب اورپیمنت، رالگار، پیریت و کوارتز ( ریزدانه و کریپتوکریستالین)، زون های سیلیسی، زون هایی متشکل از سیلیس ریزدانه و کریپتوکریستالین می باشند و سنگها عمدتا" به صورت برشی، سیلیسی شده اند. انواع دگرسانیهای اصلی آرژیلیکی، سیلیسی و پیریتی در منطقه، قابل تفکیک است که از بین آنها دگرسانی آرژیلیکی بیشترین گسترش را دارد. با توجه به شرایط فیزیکوشیمیایی حاکم بر ژنز کانسار ولیلو، به نظر می رسد که کمپلکس هیدرواکسی آرسنیک [[H۳AsO۳ (aq) موثر در حمل هیدروترمالی آرسنیک در منطقه بوده است. قابلیت انحلال بالای اورپیمنت تحت شرایط هیدروترمال که عامل تشکیل کمپلکس هیدرواکسی آرسنیک است، سبب گشته است که احتمالا" افت شدید دما بواسطه پدیده جوشش ناشی از برداشت فشار، عامل اصلی و اساسی در شکستن این کمپلکس و ته نشست ذخایر ورپیمنت و رآلگار باشد. وجود مجموعه تعادلی اورپیمنت + رآلگار در این کانسارازبین سه مجموعه تعادلی: ورپیمنت + رآلگار، رآلگار + آرسنیک خالص و آرسنیک خالص + آرسنوپیریت که پایداری آنها فقط تابع فوگاسیته گوگرد در سیال می باشد. دلالت بر این دارد که فوگاسیته گوگرد سیال کانه ساز در این کانسار، احتمالا" در محدوده fs۲ =ده به توان منفی ۷.۸ منهای ده به توان منفی ۱۳ بوده است. به طور کلی با استناد به عدم تشکیل مارکاسیت در این کانسار و تشکیل صرفا" پیریت، که امکانا" دلالت بر PH>۴.۵ دارد و نیز وجود دگرسانی آرژیلیک ضعیف تا حد واسط و تشکیل گسترده کائولینیت که در محدوده PH=۴.۳-۵.۸ تشکیل می گردد. می توان محدوده PH= ۴.۵-۵.۸ را برای سیالات کانه ساز موثر در ژنز این کانسار در نظر گرفت. همچنین با توجه به تشکیل کائولینیت، درجه حرارت احتمالا" بالاتر از ۱۰۰ درجه سانتیگراد و در محدوده ۱۵۰-۲۰۰ درجه سانتیگراد بوده است. بر طبق آنالیزهای ژئوشیمیایی، وجود اورانیوم در این کانسار محرز گردیده است که مقدار آن در بعضی نمونه ها حتی به ppm ۱۹۱ نیز می رسد. محاسبات آماری نشان میدهند که آرسنیک بالاترین همبستگی مثبت را با آنتیموان در این کانسار دارد. همچنین آرسنیک همبستگی مثبتی را با اورانیوم نشان می دهد. وجود آنومالی اورانیوم در این کانسار، می تواند مبین این باشد که فاز کانه زای این کانسار که احتمالا به صورت توده نفوذی ساب ولکانیک مربوط به پلیوسن است، فازی پرتوزا و کانه زا می باشد( سامانی، ۱۳۷۹). با توجه به مطالعات انجام شده اداره کل معادن و فلزات استان، در مورد نوع، عیار و درجه خلوص کانسنگ های آرسنیکی این کانسار بعد از کانسار زرنیخ زره شوران تکاب، دومین کانسار زرنیخ از لحاظ مرغوبیت کانسنگ های آرسنیکی در کشور است
مصحفی، پری نساء
نمایه‌سازی قبلی
