عنوان

ماهیت و آثار علل نسبی رافع مسئولیت کیفری در فقه، حقوق ایران و مصر

‭۱۸۴۶۲پ‬

per

ماهیت و آثار علل نسبی رافع مسئولیت کیفری در فقه، حقوق ایران و مصر

/لیلا داعی سعیدآباد

: الهیات و علوم اسلامی

، ‮‭۱۳۹۶‬

، افشاری

چاپی

کارشناسی ارشد

فقه و حقوق اسلامی

‮‭۱۳۹۶/۱۰/۰۹‬

تبریز

حالات ذهنی و درونی که علی‌رغم وقوع جرم، موجب رفع مسئولیت کیفری از شخص فاعل شده و مانع مجازات وی می‌گردند، علل رافع مسئولیت کیفری نامیده می‌شوند که به دو صورت تام و نسبی می‌باشند .در حقوق کیفری مصر از علل فوق، تحت عنوان موانع مسئولیت کیفری و اسباب رفع عقاب یاد می‌شود .منظور از علل نسبی رافع مسئولیت کیفری قرار گرفتن شخص تحت شرایط و اوضاع‌واحوال خاصی است که تنها در آن حالت مسئولیت کیفری از وی زایل می‌گردد .تفاوت اصلی علل رافع مسئولیت کیفری و اسباب موجهه جرم در منشأ عدم مسئولیت می‌باشد که علل موجهه جرم ریشه عینی و علل رافع مسئولیت کیفری ریشه روانی دارند که به دلیل حالت خاص شخص، انتساب جرم به وی را غیرممکن می‌سازند .فقدان مسئولیت در غالب علل و اسباب فوق را می‌توان ناشی از احسان و حسن نیت دانست .ارتکاب عمل مجرمانه باانگیزه شرافتمندانه اجتماعی، انسانی و اخلاقی، حسن نیت نامیده می‌شود .پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام‌یافته و نتایج حاصل از آن نشان می‌دهد که بر اساس فقه امامیه و حنفیه، حقوق کیفری ایران و مصر، اشتباه، حرکات ناشی از اختلالات خواب و خوابگردی و بیهوشی، مستی و اضطرار ازجمله علل نسبی می‌باشند .قانون‌گذار مصر مجموع موانع مسئولیت کیفری را عبارت از صغر، جنون، عاهةالعقل) بیماری روانی(، مستی غیرارادی، اکراه و اضطرار، می‌داند .درزمینه آثار علل رافع مسئولیت نیز می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود :در فقه امامیه و حنفیه علی‌رغم اینکه بر اساس قاعده کلی تدرأ الحدود بالشبهات حدود باوجود هرگونه شبهه اعم از حکمی و موضوعی ساقط می‌گردد ولی تکلیف مرتکب جرم بر اساس چگونگی شبهه و نوع جرم متفاوت می‌باشد .اشتباه تأثیری در جرائم غیر عمد، شبه عمد و خطایی ندارد ولی در جرائم عمدی در صورت اشتباه در هویت مجنی‌علیه و فعلی که غالبا کشنده نیست، قتل شبه عمدی و در صورت اشتباه در اصابت، خطایی خواهد بود .برابر مواد ‮‭۵۸‬ و ‮‭۱۵۹‬ قانون مجازات جدید تأثیر اشتباه در جرائم تعزیری قابل مشهود می‌باشد .از دیدگاه فقهای امامیه و حنفیه، ارتکاب جنایت در حال خواب به دلیل غیر اختیاری بودن حرکت و غلتیدن، در حکم خطا یا جاری مجرای خطا بوده و عاقله عهده‌دار دیه می‌گردد و خود شخص کفاره می‌دهد و محروم از ارث دیه می‌گردد .بر اساس حقوق کیفری ایران و مصر، مستی علی‌الاصول رافع مسئولیت کیفری نیست مگر اینکه شخص براثر اجبار یا عدم علم به مست‌کنندگی، مسلوب‌الاختیار شده باشد .مطابق فقه امامیه و حقوق ایران حکم مستی به قصد قتل، قصاص و در صورت جهل به مست‌کنندگی و فقدان قصد، دیه می‌باشد بر اساس حقوق کیفری مصر جنایت بر نفس و عضو در اثر مستی خطا بوده و موجب غرامت می‌گردد .دلیل نسبی بودن اضطرار و عدم مجازات شخص مضطر در حقوق کیفری ایران، حفظ جان یا مال خود یا دیگری با انگیزه احسان همراه با رعایت مقررات قانونی و نکات ایمنی می‌باشد .براساس حقوق کیفری مصر نیز حالت اضطرار تنها مختص حفظ جان خود یا دیگری می‌باشد .در حقوق کیفری مصر، اضطرار به ارتکاب اعمال حرام در مواردی مثل اکل میته موجب اباحه عمل و در مواردی چون سرقت علی‌رغم حرمت عمل مانع از مجازات می‌گردد

Subjective and internal conditions that, despite the occurrence of a crime, lead to the elimination of the Criminal responsibility of the subject person and impede his punishment, Causes of elimination are called, which are both total and partial in nature. In Egyptian criminal law, the above-mentioned causes are referred to as the barriers to responsibility and the elimination of the Eagle. The causes of partial of the removal of the criminal responsibility of a person under certain circumstances in which only criminal responsibility is removed from him. The main difference between the Causes of elimination criminal responsibility and the justification for the crime is the source of non-liability, which causes the existence of objective root causes of crime and the Causes of elimination criminal responsibility for psychological root causes that makes it impossible for him to assign a crime because of a particular person's situation. Lack of responsibility in most of the causes and causes can be attributed to Ehsan and good faith. The commission of a committed criminal act of honorable social, human and moral will be called good faith. The present study was conducted through descriptive-analytic method. The results of this study show that according to Imamieh and Hanafi jurisprudence, the criminal law of Iran and Egypt is mistake, movements caused by sleep disorders and sleepiness and anesthesia, intoxication and emergency are some of causes of partial. The Egyptian legislator considers the total barriers to responsibility, insanity, ethical (mental illness), impolite intoxication, reluctance and urgency. The following can also be cited for Causes of elimination responsibility: In the jurisprudence of Imamiyah and Hanafi, despite the fact that according to the general rule, the extent of limitation of pillage is limited to any doubt, including a ruling and subject matter, but the commission of the offense is based on the nature of the doubt and the type of offense. Mistake in unintentional, perverse and misconductous misconduct is wrong, but in deliberate crimes, in the event of a mistake in the innocent and current identity, which is often fatal, pseudo-intentional murder and, in the event of mistakes, would be a mistake. Against Articles 58 and 159 of the New Penal Code, the effect of misconduct on punishable offenses is evident. According to the jurisprudents of Imamiyah and Hanafiyah, committing a crime in sleep due to the unauthorizedness of movement and slipping is in error or a fault line, and the wise is responsible for the fault, and the person himself pays off and deprives him of the inheritance of the grave. Based on Iranian and Egyptian criminal law, a drunkard is not entitled to take custody unless the person has been subjected to arbitrary or inappropriate knowledge. According to Imamieh jurisprudence and Iranian law, a drunkard is punished for murder, retribution and, in the event of ignorance, a blemish and lack of intent, is a diyeh. Under Egyptian criminal law, the crime of a soul and a member of a drunken man is a mistake and will be compensated. The reason for the relative urgency and non-punishment of a person in distress in Iran's criminal law is to preserve his or her life or another, with Ehsan's motive, along with observance of legal regulations and safety tips. According to Egyptian criminal law, the state of emergency is only for the protection of one's or another's life. In Egyptian criminal law, the urgency of committing haram acts in cases such as eclipse causes action, and in cases such as robbery, despite the sanctity of action, punish the punishment

داعی سعیدآباد،لیلا

مرتاضی، احمد، استاد راهنما

رحیمی نژاد،اسمعیل، استاد مشاور

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی