یکی از دستگاههای مهم در بدن پستانداران، دستگاه ایمنی میباشد .این دستگاه از اعضای مختلفی تشکیل یافته است .طحال بزرگترین عضو این دستگاه بوده و اعمال مختلفی را بر عهده دارد .تولید گلبولهای قرمز در دوره جنینی، ذخیره سازی خون و رهاسازی آن در هنگام نیاز، تصفیه ایمونولوژیکی خون و حذف گلبولهای قرمز آسیب دیده، استخراج آهن از هموگلوبین و ذخیره آهن و تولید لنفوسیت و مونوسیت از جمله این اعمال میباشند .نژاد قزل یکی از عمدهترین نژادهای گوسفند است که در استان آذربایجان شرقی پرورش داده میشود .با توجه به اهمیت این نژاد در منطقه و امکان نمونهبرداری به تعداد مناسب، گوسفند نژاد برای تحقیق انتخاب و نظر به اهمیت طحال در بدن پستانداران، هیستوژنز طحال در این نژاد در طول دوران جنینی مورد بررسی واقع گردید .دوره جنینی گوسفند از روز ۳۰ الی ۱۴۰ به بازههای زمانی ۱۰ روزه تقسیم و برای هر بازه ظرف مخصوص ثابتسازی حاوی فرمالین ۱۰ تهیه شد .نمونههای جنینی در ماههای مختلف آبستنی از کشتارگاه صنعتی تبریز جمع آوری و بعد از تعیین دقیق سن توسط روش C.R.L با استفاده از ورنیه و نخ سیلک، طحال آنها جداسازی و داخل ظرف حاوی فرمالین ۱۰ گذاشته شد .برای هر بازه زمانی حداقل پنج عدد نمونه تهیه گردید .از نمونههای ثابت شده بلوکهای پارافینی ایجاد و برشهای متوالی با ضخامت ۷ میکرومتر تهیه و سپس توسط سه روش رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین ، پاس و تری کروم ماسون ، رنگ آمیزی شدند .لامهای تهیه شده توسط میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفته، نحوه تشکیل، رشد، توسعه و در نهایت هیستوژنز طحال مورد بررسی واقع گردید .نتایج :بازه زمانی۷۰ - ۸۰روز را می توان بازه تغییرات عمده در ساختار طحال نامید چرا که در این بازه کپسول طحال شکل گرفته و ضخامت قابل توجهی دارد .البته روی کپسول لایهای از سلولهای مکعبی و سنگفرشی همچنان وجود دارد .اولین نشانههای تشکیل ترابکول نیز دیده میشود .لنفوسیتها تجمع یافته و به شکل خوشه خوشه در داخل پارانشیم مشاهده میشوند .در داخل بعضی از این تجمعات رگهای خونی قابل مشاهده است که همان آرتریول مرکزی میباشد .پولپهای سفید و قرمز به خوبی قابل تشخیص و تفکیک میباشند .در این بازه پلاسماسلها، مگاکاریوسیتها و ماکروفاژها مشاهده گردیدند .در بازههای بعدی این تغییرات بارزتر و مشخصتر شده و طحال به سوی بالغتر شدن پیش رفته است .جمع بندی :با توجه به نتایج بدست آمده در بازههای زمانی ذکر شده میتوان مهمترین بازه زمانی این مطالعه را بازه زمانی۷۰ - ۸۰روز، به دلیل ایجاد تغییرات عمده در ساختار طحال عنوان نمود .از طرفی تقسیم دوره جنینی گوسفند به بازه های زمانی ده روزه، امکان مطالعه و حصول نتایج دقیق تر را میسر نمود
One of the most important systems in the mammalian body is the immune system. This system is made up of different organs. The spleen is the largest organ of this system and has various functions. The production of red blood cells in the embryonic period, the storage of blood and release it in nescessary period, the blood immunological infiltration, the remove of damaged red blood cells, the extraction of iron from hemoglobin and iron storage, the production of lymphocytes and monocytes. Ghezel sheep is one of the important of sheep breeds in East Azarbaijan in Iran. Because this sheep has very important husbandary and easily sampling in our region, we selected it. Spleen is largest and more important immune system organ, therefore we studied the histogenesis of spleen during the fetal period. Embryonic period was divided for 11 time period from 30 to 140 gestation period. Then the embryos were collected from Tabriz industrial slaughterhouse in different days of gestation. Embryoes were fixed in 10 formalin after detection age with C.R method. Paraffinized blocks were sectioned in 7 micrometers. Then sections were stained by hematoxylin-eosin, PAS and trichrome mason's staining methods.The slides have been studied by Olympus CX31 light microscope. Resuts were appeared that, 70-80 gestation period can be considered as major variation period in histogenesis of the spleen. In this period, the spleen capsule was forming and it had a considerable thickness. A layer of cubic and squamous cells were around of the spleen capsule yet. Also, the first signs of trabecular formation were observed in this period. Lymphocytes accumulated and they are observed in the form of clusters in parenchyma of the spleen. Blood vessels are visible within some of these accumulations. These blood vessels were the central arteriol. White and red pulp can be easily distinguishable. Plasma cells, megakaryocytes and macrophages were observed in this period. Upper developments were observed more pronounced and more specific in the next periods. In generally, according to this research results, the most important period of histogenesis of ghezel sheep spleen, can be observed in 70-80 gestation days