زمینهها و پیامدهای مهاجرت نخبگان ایالت فارس۱۳۲۴ - (۱۲۱۰ق۱۹۰۶-./۱۷۹۵ م (.
/محمد کشاورز
: حقوق و علوم اجتماعی
، ۱۳۹۶
، افشاری
چاپی
دکتری
تاریخ
۱۳۹۶/۰۶/۰۶
تبریز
تحلیل و واکاوی رویدادهای تاریخ ایران و اسلام،- که می توان بخش اعظمی از آن را نخبه محور تلقی کرد- مستلزم شناخت نخبگان، تبیین روابط آنان با حکومتصها و بهص ویژه، فهم چرایی جابجایی و تحرک این کانون اثرگذار است .این جستار با روشی توصیفی - تحلیلی و همچنین بهرهصگیری از برخی مباحث و مفاهیم نظری، با تأکید بر پدیدهصی سیاسی و اجتماعی مهاجرت، تلاش میصکند به تبیین زمینهصها و پیامدهای مهاجرت نخبگان ایالت فارس۱۳۲۴ -(۱۲۱۰ق۱۹۰۶-./۱۷۹۵ م (.بپردازد .یافتهصهای این پژوهش نشان می دهند که مهاجرت نخبگان ایالت فارس که طیف قابلصتوجهی از نخبگان سیاسی، مذهبی، علمی و هنری را در بر میصگرفت، در اشکال قهری و ارادی و در مرزهای داخلی و خارجی، با انگیزهصهایی متفاوت و غیرصهمسان شکل گرفت .این انگیزهصها می توانست از عواملی نظیر :نیاز مرکز، ارتقا جایگاه شغلی، تحصیل، تجارت، کنجکاوی، رهایی از فشارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مبدأ تا انگیزهصهای صرفأ شخصی و روانی افراد متغییر باشد .از دیگر سوی عوامل کلی نظیر :فروپاشی سلسلهصی زندیه، جابجایی کانون سیاسی و اداری قدرت از شیراز به تهران، قوهصی قهریه حکومت، تحریض و ترغیب دستگاه حاکمه، آسیبصپذیر شدن حیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر شیراز و ایالت فارس، بینش محدود و عشیرهصای قاجارها و نیاز مبرم آنها به نخبگان، در ایجاد و شکلصگیری این مهاجرتها تأثیر بسزایی داشت .مهمصترین مقصدهای نخبگان در داخل کشور شهرهای تهران، تبریز، مشهد و اصفهان و در خارج از کشور عثمانی، هندوستان و اروپا بود که در بعد خارجی روندی معکوسی داشت و از حیث تأثیر و تأثر، -بهصجز حوزهصی مذهبی- یکسویه و فاقد اثربخشی بر کشورهای مقصد بود .به طور کلی پیامدهای غالب این مهاجرتها، کمک به مشروعیت-آفرینی، استقرار و تثبیت پایهصهای قدرت قاجارها، غلبهصی حکومت بر پارهصای از بحرانصهای پیش رو و همچنین سهیم شدن نخبگان ایالت فارس در شکل بخشی به پارهصای از تحولات پیشرونده و پسروندهصصی تاریخی بود
Research and analysis of events which are related to the history of Iran and Islam- The majority has done by the elites- need the recognition of the elites, explanation of their relationships with the government, and particularly perception of the reason behind the mobility of this efficientcenter. This study makes an attempt to explain backgrounds and consequences of the elites immigration from Fars Province (1210- 1324 AH/1795- 1906 AD) with emphasis on the social and political aspect of this phenomenon by using descriptive-analytical approach andapplication of some theoretical subjects and concepts. The findings show that the immigration of the elites from Fars provincewho were experts in the domains such as politics, religion, art, and science are obligatory or voluntary in the borders whether they were inside or outside, while motivations were variable. These motivationshadvariable factors such as requirement of the center, job promotion, education, commerce, and curiosity, emancipation from political, social, and economical pressure or psychologicaland personal motivation. On the other hand general factors like extinction of Zand dynasty, relocation of the power and political center from Shiraz to Tehran, wrathfulness of government, pleading and encouragement by government, vulnerability of political, social, and economical structures in Shiraz and Fars province, the limited and tribal insight of the Qajar and their urgent need to elites had significant effect in these immigrations. The most important destinationsof elites were Tehran, Tabriz, Mashhad, and Isfahan in Iranand Ottoman Empire,Hindustan, and Europe in the international side which had opposite effect and except the religious aspect were unilateral and had no effect on those countries. Overall the major consequences of these immigrations are the helps for creating legitimacy, establishment and stabilization of the Qajar, overcoming of government to the actual crisis and also participation of the elites of Fars province in some of changes which are backwards and forwards.