عنوان

بررسی تطبیقی مکان یابی شهرک های صنعتی استان آذر بایجان شرقی با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره) نمونه موردی شهرک های صنعتی شهرستان های بستان آباد و جلفا (

‭۱۶۹۹۰پ‬

per

بررسی تطبیقی مکان یابی شهرک های صنعتی استان آذر بایجان شرقی با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره) نمونه موردی شهرک های صنعتی شهرستان های بستان آباد و جلفا (

/معصومه علیرضایی

: جغرافیاوبرنامه ریزی

، ‮‭۱۳۹۵‬

، افشاری

چاپی

کارشناسی ارشد

جغرافیا و برنامه ریزی

‮‭۱۳۹۵/۱۱/۰۴‬

دانشگاه تبریز

نحوه قرارگیری مناطق صنعتی در مجاورت شهرها عامل کلیدی در برنامه ریزی منطقه ای محسوب می شود که اثرات و تبعات منفی اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی این نوع مناطق دربرنامه ریزی توسعه ناحیه ای باید مورد توجه قرار گیرد،بنابراین پرداختن به موضوع مکان یابی و ارزیابی اینکه تا چه حد مکان گزینی شهرک های صنعتی مناسب است و وضعیت این شهرک ها نسبت به همدیگر و نسبت به مکان گزینی مطلوب چگونه است مهم می باشد .مناطق مورد مطالعه در این تحقیق ، شهرستان های بستان آباد و جلفا می باشند که از شهرستان های آذربایجان شرقی هستند . شهرستان بستان آباد در ‮‭۴۵‬ کیلومتری تبریز و شهرستان جلفا در ‮‭۱۲۰‬ کیلومتری تبریز و به صورت نوار باریکی در مرز شمالی ایران واقع شده است .طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان بستان‌آباد دارای دو بخش به نام های مرکزی) شامل دهستان‌های شبلی، قوریگل، مهرانرود مرکزی، مهرانرود جنوبی و اوجان غربی (و تیکمه‌داش)شامل دهستان‌های اوجان شرقی، سهندآباد،عباس شرقی وعباس غربی(و دو نقطه شهری به نام های بستان‌آباد و تیکمه‌داش و ‮‭۱۸۸‬ آبادی می‌باشد .شهرستان جلفا نیز دارای دو بخش به نام های مرکزی) شامل دهستان‌های شجاع، ارسی و داران (و سیه‌رود) شامل دهستان‌های دیز مار غربی و نوجه مهر (سه نقطه شهری به نام های جلفا، هادیشهر و سیه‌رود و ‮‭۶۱‬ آبادی می‌باشد .با توجه به اینکه در استان آذربایجان شرقی واحدهای صنعتی زیادی وجود دارد که در ایجاد آلودگی شهری نقش دارند .به علاوه در ابعاد منطقه ای، چگونگی بارگذاری فضایی، درگسترش بی رویة سکونتگاه های شهری، نوع فعالیت ها و چگونگی استقرار صنعت در ناحیه و ایجاد آشفتگی فضایی بسیار مؤثر است، این آشفتگی در ناپایداری زیست محیطی و بروز مشکلات شهری تأثیر دارد،همچنین از مشکلات شهرک های صنعتی احداث شده در شهرستان های مورد مطالعه می توان به مشکلات زیست محیطی، مشکلات زیرساختی همچون دسترسی به جاده و برق،کمبود نقدینگی ، عدم ارایه تسهیلات بانکی و غیره اشاره کرد که بسیاری از شرکت های حاضر در این شهرک ها را با مشکلات عدیده ای مواجه نموده است، بنابراین بررسی وضعیت فعلی استقرار فعالیت های صنعتی در شهرستان های بستان آباد و جلفا و ساماندهی استقرار واحدهای جدیددر مکان های مناسب که با معیارهای منطقی انتخاب شوند،در کاهش آشفتگی فضایی و بهره برداری بهینه از منابع منطقه ای نقش دارد.در این راستا هدف اصلی این پژوهش بررسی تطبیقی مکان یابی شهرک های صنعتی شهرستان های بستان آباد و جلفا با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره می باشد .روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع آوری داده ها و اطلاعات از مطالعات اسنادی،کتابخانه ای، پرسش نامه و سازمان های ذیربط استفاده شده است، به این منظور درگام اول مقالات و پروژه های تحقیقاتی را که به بررسی عوامل مؤثر در مکان یابی بر اساس اهداف تحقیق پرداخته اند مورد بررسی قرار گرفته و معیارهای مشترکی که انطباق بیشتری در مکان یابی داشته اند به عنوان معیارهای اولیه انتخاب و درچهار گروه اقلیمی، ژئومورفولوژی- زمین شناسی، دسترسی به مراکز انسان ساخت و زیرساختی طبقه بندی شدند .جهت تهیه لایه های معیارها از داده های هواشناسی، داده های مرکز آمار ایران ، لایه ‮‭DEM‬مناطق ، استانداری آذربایجان شرقی ،شرکت شهرک های صنعتی استان آذربایجان شرقی ، سازمان صنایع و معادن، راه و شهرسازی و سازمان حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی استفاده شده است. هر کدام از پارامترهای فوق بنا به ماهیت و عملکردشان درمکان یابی اراضی بهینه صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است .پس ازجمع آوری و طبقه بندی داده ها و تهیه لایه ها ، مطابق اهداف و فرضیات تحقیق و معیارهای موردسنجش، سوالات و پرسشنامه تدوین گردید، در مرحله بعد با نظرخواهی از ‮‭۲۰‬ نفر از کارشناسان و متخصصان، پرسش نامه ها جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفته است .برای تلفیق معیارها و زیرمعیارها به منظور شناسایی و تعیین وزن آنها از مدل ‮‭AHP‬ درمحیط نرم افزار ‮‭Expert choice‬ استفاده گردیده است و یک مقایسه زوجی بین هر یک از معیارها و زیرمعیارها صورت گرفته است تا اهمیت هر یک از آنها مشخص شود،در مرحله بعد با اعمال وزن های حاصل از مدل‮‭AHP‬ در محیط ‮‭GIS‬به پهنه بندی اراضی شهرستان های بستان اباد و جلفا اقدام گردیده است،سپس با استفاده از ‮‭GIS‬ پهنه های کاملا مناسب بالای ‮‭۵۰‬ هکتار مساحت شناسایی شده و در مرحله بعد با استفاده از مدل های ‮‭ELECTRE‬ و ‮‭TOPSIS‬پهنه های شناسایی شده با توجه به‮‭۱۶‬ معیار مهم دخیل در مکان یابی بهینه شهرک های صنعتی در محیط نرم افزار ‮‭Excel‬ و ‮‭GIS‬ مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار گرفته و مناسب ترین مکان ها در راستای ارزیابی مکان فعلی شهرک های صنعتی و مکان یابی مناسب آنها در شهرستان های بستان آباد و جلفا مورد شناسایی قرار گرفته است . با توجه به نتایجی که از پر کردن پرسش نامه ‮‭AHP‬توسط کارشناسان و متخصصین بدست آمد ،بیشترین ارزش به معیارهای ژئومورفولوژی- زمین شناسی اختصاص یافته است .همچنین نتایج مقایسه و بررسی تطبیقی پهنه های انتخاب شده به روش ‮‭AHP‬و رتبه بندی این مکان های پیشنهادی با استفاده از روش های ‮‭ELECTRE‬ و ‮‭TOPSIS‬شهرک های صنعتی اجرا شده در شهرستان های بستان آباد و جلفا نشان دهنده این است که مکان یابی هیچ کدام از شهرک های صنعتی در شهرستان های مورد مطالعه بر اساس اصول و ضوابط مکان یابی نبوده است .همچنین مقایسه دو روش ‮‭ELECTRE‬و ‮‭TOPSIS‬در اولویت بندی مکان های مناسب برای احداث شهرک صنعتی در شهرستان های مورد مطالعه نشان دهنده این است که هر دو روش تقریبا نتایج مشابهی داشته اند، بنابراین روش های ‮‭ELECTRE‬ و ‮‭TOPSIS‬ روش های مناسبی جهت اولویت بندی مکان های مناسب برای احداث شهرک صنعتی می باشند

Placement of industrial zones in the vicinity of cities of regional planning is a key factor in the effects and negative consequences of social, economic, environmental and regional development planning,these types of areas should be consideredThus addressing the issue of locating and evaluating the extent to locating suitable industrial estates And the status of the settlements to one another and to locating How important is desirable.In this research study areas are city Jolfa and Bostanabadof the city East Azerbaijani. city of Bostan Abad At 45 kilometers from Tabriz and city of Jolfa 120 kilometers from Tabriz and Iran is located in a thin bar at northern border. According to the latest country division, city of Bostan Abad has two parts called the central (including municipalities Shibli, Gori Lake, Mhranrvd Central, South Anrvd October and Western Ojan) and Tikmedash (includes municipalities Ojan Asia, Sahand -Abbad Eastern Western Abbass) Urban two points is in the name of of Bostan Abad and Tekmeh Dash and 188 Abadi. Jolfa city also has two sections namely Central (includes municipalities Shoja, Orsi and Daran) and Siah River (including the municipalities of Western Dizmary and Nowjeh Mehr) three-point named Jolfa city, is Hadishahr and Siah Rud and 61 AbadiGiven that in the East Azerbaijan province there are many industrial units are involved in the creation of urban pollution. In addition, in the region, how to upload spatial, excessive spreading of urban settlements, type of activity and how to establishment and creating turbulence in the space industry is highly effective, The turmoil in the incidence of environmental instability affects urban problems, Also the studied the problems of industrial towns have been built in the city can be environmental problems, such as access to roads and electricity infrastructure problems, lack of liquidity, lack of provision of banking facilities, etc. noted. That many companies present in these settlements has faced serious problems. So check existing status of establishment industrial activities in the city of Jolfa and organizing of Bostan Abad and establishment new units in suitable locations that meet the criteria are the logical choice, reducing spatial turmoil and optimal utilization of the regional resources involved. In this main aim of this study was to evaluate the comparative locating industrial city of Jolfa of Bostan Abad and multi-criteria decision-making methods are used. This type of research is descriptive-analytic methodology. Havatlaat for data collection of library studies, questionnaires and organizations Relevant is used, For this purpose, the first step is to review articles and research projects Locating effective factors have been examined based on research purposes Finding more accommodating spaces and common standards that have been selected as the primary criteria in four groups, climate, geomorphological-geological,manmade access to centers, infrastructure, were classified. In order to provide standardized layer of meteorological data, data from the Statistical Center of Iran, DEM layer area, Governorship East Azerbaijan, Industry and Mine Organization, Industrial estates Company East Azerbaijan province, Roads and Urban Development Environment Protection Organization of East Azerbaijan has been used. After collecting and classifying data and preparing the layers, according to research objectives and hypotheses and criteria used, questions and questionnaires were developed, Then, with the opinions of 20 experts and specialists, the questionnaire is collect and being used. To combine in order to identify and determine the criteria sub-criteria and their weights AHP model environment Expert choice software is used And a comparison between each of the criteria sub-criteria test was performed to be specified importance of each of them, In the next step by applying weights of AHP model GIS environment to city land the zoning was carried Bostanabad and Julfa, Then, using GIS completely appropriate area of of 50 hectares has been identified And then using the model ELECTRE and TOPSIS, detected zones According to 16 criteria important industrial towns involved in locating the optimum software environment Excel, GIS has been assessed and ranked And the most appropriate places in order to assess the current location and locating industrial towns in the city of their proper Jolfa and Bostanabad is been identified. According to the the results of a questionnaire filled AHP out by experts and specialists was obtained, Most value geomorphological-geological criteria are dedicated. But the results and comparative analysis of selected zones by AHPAnd ranking of the sites suggested using methods TOPSIS, ELECTRE With the industrial settlements in the city of Jolfa And Bostan Abad indicates The locating any industrial settlement based on the principles and criteria of locating in the city not. Comparison of two methods TOPSIS, ELECTRE prioritizing suitable places to construction industrial town in in the city studied ndicates that that both methods have roughly the same results. Thus , TOPSIS, ELECTRE methods are suitable for locating

علیرضایی، معصومه

کرمی، فریبا، استاد راهنما

قنبری، ابوالفضل، استاد مشاور

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی