۱۷۰۸۷پ
per
بررسی ناهمگنی ترجیحات خانوارها در رابطه با احیای دریاچه ارومیه با استفاده از مدل‌صهای کلاس پنهان چندسطحی و بیزین سلسله مراتبی
/مینا صالح نیا
: کشاورزی
، ۱۳۹۵
چاپی
دکتری
اقتصاد کشاورزی گرایش اقتصاد منابع طبیعی
۱۳۹۵/۱۱/۲۰
تبریز
یکی از چالش‌صهای عمده در زمینه ارزشگذاری، پی بردن به تنوع ترجیحات و حساسیت‌صهایی است که در جوامع مورد بررسی وجود دارد .وضعیت زیست محیطی دریاچه ارومیه با تمام جوانب زمین‌صشناسی، اقتصادی، اجتماعی، منابع آب، هوا و اقلیم آن در طول سالیان گذشته دستخوش تغییر شده و روند نزولی را طی کرده است .به صطوری که در حال حاضر بسیاری از کارکردهای اکولوژیکی و اقتصادی ـ اجتماعی دریاچه و تالاب‌صهای حاشیه‌صای آن مختل گردیده و خسارت محسوس و نامحسوس این اختلال نه تنها طبیعت منطقه، بلکه معیشت‌صهای محلی و جوامع انسانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است .این روند علاوه بر آن که موجب حساسیت افکار عمومی منطقه بر تحولات دریاچه ارومیه شده، منجر به شکل‌صگیری تشکل‌صها و کارگروه‌صهای متعدد با هدف احیای دریاچه گردیده است .بدون شک راهکارهای احیای دریاچه، ذینفعان منطقه را بسیار متأثر خواهد نمود .موفقیت هر راهکار نیز تا حد زیادی وابسته به میزان پذیرش آن راهکار از سوی ذینفعان و سطح مشارکت آنان خواهد بود .لذا در این مطالعه، از رهیافت ترجیحات بیان شده و به طور خاص، مدلسازی انتخاب برای بررسی ترجیحات ساکنین حوضه استفاده شد .چهار ویژگی به کار رفته شامل زیستگاه موجودات زنده، تعدیل آب و هوا و جلوگیری از وزش بادهای نمکی، حفظ چشم‌صانداز طبیعی و جاذبه‌صهای گردشگری و استفاده از فرصت‌صهای تحقیقاتی دریاچه بودند .داده‌صها و اطلاعات مورد نیاز با تکمیل ۳۸۲ پرسشنامه از شهروندان ۱۳ شهر و با روش نمونه‌صگیری تصادفی طبقه‌صای برونزا در سال ۱۳۹۴ به دست آمد .از مدل کلاس پنهان چند سطحی برای تحلیل داده‌صها به فرم انتخاب اول، رتبه‌صبندی کامل و رتبه‌صبندی ناقص استفاده شد و مدل بیزین سلسله مراتبی برای تحلیل داده‌صهای انتخاب اول مورد استفاده قرار گرفت .طبق نتایج مدل‌صهای کلاس پنهان چند سطحی، اکثر افرادی که در موقعیت جغرافیایی نزدیک‌صتری نسبت به دریاچه ارومیه زندگی می‌صکنند، به کلاس بزرگ واحدی تعلق دارند .برای کلیه افراد این گروه، نشانه‌صهایی از همگنی و برای سایر پاسخ‌صدهندگان ناهمگنی قابل ملاحظه‌صای مشاهده می‌صشود .همچنین لازم به ذکر است که نتایج این مدل‌صها به تشخیص کلاس‌صهایی در سطح کوچک‌صتر انجامید که مبین این واقعیت است که حتی بدون توجه به محل زندگی و موقعیت جغرافیایی، پاسخ‌صدهندگان طرز فکر یکسان و متعاقبا انتخاب‌صهای یکسانی ندارند .کاربرد فاکتورهای مقیاس جداگانه در این مدل‌صها، منجر به شناسایی دو زیرگروه‌ص پنهان از جمعیت مورد بررسی گردید .پاسخ‌صهای کلاس مقیاس اول، دارای قطعیت و سازگاری بیشتری می‌صباشد، اما کلاس مقیاس دوم دچار خطای پاسخ‌صدهی یا عدم قطعیت هستند .تمایل به پرداخت‌صهای نهایی به دست آمده از همه مدل‌صهای برآوردی این تحقیق، متفقا این مسئله را آشکار می‌صکنند که تعدیل آب و هوا و جلوگیری از وزش بادهای نمکی، مهم-ترین ویژگی از نظر ساکنین حوضه تشخیص داده شده است .زیستگاه موجودات زنده، حفظ چشم‌صانداز طبیعی و جاذبه‌صهای گردشگری، و استفاده از فرصت‌صهای آموزشی و تحقیقاتی دریاچه در ردیف‌صهای بعدی تمایل به پرداخت افراد قرار دارند .بنابراین ویژگی‌صهای مذکور با همین ترتیب، بیشترین اهمیت و اولویت را در سناریوهای مدیریتی از دیدگاه مردم دارا می‌صباشند .این در حالی است که طبق نتایج مدل بیزین، پارامترهای سطح فردی در حالت احیای کامل آب و هوا بیشترین واریانس را نیز به خود اختصاص داده‌صاند که حاکی از وجود ترجیحات متضاد در ویژگی‌ص است .محاسبه تغییر جبرانی حاصل از سناریوهای مدیریتی دریاچه نیز نشان داد در صورت احیای کامل دریاچه ارومیه، سالانه حدود ۲۲۲ میلیون ریال تا ۵ میلیارد ریال اضافه رفاه، نصیب خانوارهای ساکن حوضه خواهد شد .نتایج مؤید این مطلب است که نه تنها خصوصیات اقتصادی ـ اجتماعی بلکه خصوصیات ژئوفیزیکی محیط پیرامون اشخاص در شکل‌صگیری نگرش‌صها، رفتارها، عقاید و در نتیجه انتخاب‌صهای آنها مؤثر می‌صباشند .همچنین وجود عدم قطعیت در پاسخ-های افراد به عنوان سومین عامل تأثیرگذار در مدلسازی ترجیحات تشخیص داده شد .لذا پیشنهاد می‌صشود در مطالعات آتی، بروز ناهمگنی ترجیحات از هر سه منظر فوق مورد توجه قرار گیرد .همچنین با توجه به این که تعدیل آب و هوا و جلوگیری از وزش بادهای نمکی، بیشترین تأثیر را در میزان مطلوبیت حاصل از برنامه‌صهای مدیریتی برای ساکنین شهرهای اطراف دریاچه خواهد داشت، تثبیت ریزگردها و شن‌صهای روان و کاشت گیاهان متناسب با شرایط منطقه کماکان می‌صتواند راهگشا باشد
One of the major challenges in the field of valuation, is discovering the diversity of preferences and sensitivities that exist in the communities. During last years, environmental situation of Lake Urmia with all its geological, economic, social, water resources, climate and other aspects, has changed and followed a downward trend. Nowadays, most of the ecological, social and economic functions of the lake and satellite wetlands have been disrupted and tangible and intangible losses not only have impressed the nature, but also local livelihoods. This trend has led to the sensitivity of public opinion and formation of multiple organizations and working groups aimed at restoring Lake Urmia. Undoubtedly, lake restoration solutions will influenced regional stakeholders. Success of the solutions, to great extent, depends on the acceptance of them by the stakeholders and level of their contribution. Therefore, stated preferences approach and particularly choice modelling, have been utilized in this study to explore the preferences of basin residents. Four attributes consist of animal habitat, climate regulation and prevention from salt storms, aesthetic and ecotourism, and education and research were considered. The acquired information was collected by 382 questionnaires completed directly by citizens of 13 districts in 2015 with exogenous stratified random sampling method. Multilevel latent class model was used for analysing data in the first choice, ranking and partial ranking formats. Once again, choice data were analyzed with hierarchical Bayes model. According to the results of multilevel latent class models, most people who live geographically closer to Lake Urmia, belonged to the same grand class. There were signs of homogeneity for all members of this grand class, while for other respondents, considerable heterogeneity could be observed. It also is important to note that results identified some lower-level classes. This result confirms the fact that not all individuals think alike, and so not surprisingly, not all individuals make the same choices regardless of where they live. Allowing separate scale factors in these models, led to identification of two latent subgroups of population. Individuals in the first scale class were more certain and consistent about their preferences, whereas the second scale class was particularly for the less certain or high error individuals. Estimating willingness to pays diagnosed climate regulation and prevention from salt storms as the most important attribute for the respondents. Animal habitat, aesthetic and ecotourism, and education and research were in the next orders of peoples willingness to pays. Hence, from the publics point of view, mentioned attributes in the same order, should have most importance and priority in the management scenarios. Individual-level parameters of the Bayes model showed the highest variance for the full restoration of the climate, which implies the existence of conflicting preferences in this attribute. Calculating compensating surplus indicated that in the case of full restoration of Lake Urmia, over 222 million Rials to 5 billion Rials annually will be added to households welfare. Results have confirmed that not only socioeconomic characteristics influence consumer choices, but geophysical characteristics of their surrounding environment also shape their attitudes, behaviors and beliefs. Also, existence of uncertainty in the responses, was diagnosed as the third impressive factor in modelling preferences. Therefore, it is suggested that future studies should be directed toward better understanding of these three sources of heterogeneity. Also, given that climate regulation and prevention from salt storms will have the greatest impact on the utility of management programs for residents around the lake, consolidation of dust and sand drifts and plants adapted to local conditions can still be useful
صالح نیا، مینا
حیاتی، باب اله، استاد راهنما
مولائی، مرتضی، استاد مشاور
سیاه و سفید
نمایه‌سازی قبلی
