عنوان

بررسی مخاطره فرونشست در محدوده آبخوان دشت تسوج

‭۱۶۰۸۳پ‬

per

بررسی مخاطره فرونشست در محدوده آبخوان دشت تسوج

/محمدحسین منصور

: جغرافیا وبرنامه ریزی

، ‮‭۱۳۹۵‬

چاپی

کارشناسی ارشد

سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی گرایش :مدیریت مخاطرات محیطی

‮‭۱۳۹۵/۰۶/۲۰‬

تبریز

دشت تسوج یکی از دشتهای آذربایجان شرقی وبخشی از یک واحد بزرگتر به نام دشت صوفیان-تسوج می باشد.این دشت درشمال دریاچه ارومیه و جنوب کوهستان میشو قرار دارد، وبخشی از بارشهای کوهستان میشوداغ رابه سمت دریاچه ارومیه زهکشی می کند.فعالیت غالب ساکنین این دشت بر پایه اقتصاد کشاورزی وباغبانی استوار است.آبخوان آزاد موجود دراین دشت منبع اصلی مصارف شرب و کشاورزی محسوب می شود، همین امر لزوم توجه به مسئله بهره برداری از منابع آبی به ویژه منابع سفره های زیرزمینی منطقه را دوچندان میکند.یکی از مهمترین عوارض بهره برداریهای بی رویه از منابع آبی زیرزمینی در اغلب نقاط جهان پدیده فرونشست زمین می باشد.طبق تعریف یونسکو)سازمان علمی، آموزشی ملل متحد (نشست زمین عبارتست از :فروریزش یانشست زمین که در مقیاس بررگ رخ می دهد،)به طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم ورو به پایین سطح زمین که می تواند با بردار اندک افقی همراه باشد اطلاق می شود .(هدف ازانجام این تحقیق شناسایی عوامل موثر بر وقوع پدیده فرونشست زمین در دشت تسوج به ویژه در رابطه با افت شدید سطح آب سفره های زیرزمینی و ارائه راهکارهایی درجهت مقابله باتشدید این پدیده وتبعات جبران ناپذیر ناشی از آن می باشد.در این پژوهش جهت بررسی مخاطره فرونشست در محدوده ی آبخوان دشت تسوج، بعد از جمع‌آوری داده های مورد نیاز اعم از، لوگ و عمق آب چاههای پیزومتری، اقدام به ترسیم لوگ و سطح مقاطع لایه های مختلف تعداد‮‭۲۴‬حلقه از این چاهها در محیط نرم افزار ‮‭GMS ۷.۱‬شده است.نتایج حاصل بیانگر ریزدانه بودن)رس و سیلت و ماسه(لایه های مختلف در بخش جلگه ای آبخوان ودرشت دانه) گراول و شن (بودن قسمت دشت آبرفتی آبخوان می باشد.همچنین جهت پهنه بندی عمق آب چاهها و تعمیم آن به آبخوان منطقه از داده های تعداد‮‭۱۲‬حلقه از چاههای پیزومتری برای سه دوره آماری) سال های‮‭۱۳۷۳‬، ‮‭۱۳۸۳‬و ‮‭۱۳۹۳)‬درمحیط نرم افزار‮‭GIS‬ بادو روش زمین‌آماری ‮‭IDW‬و ‮‭Kriging‬ استفاده شده است،نقشه های خروجی نشان می دهدکه قسمت شمال شرقی آبخوان که شهر تسوج هم در آن قسمت واقع شده است، همراه با شرق و شمال غربی آن، بیشترین تغییرات افت سطح پیزومتری را در طی دوره آماری داشته اند.همچنین مطالعه تصاویر ماهواره ای)تصاویر ماهواره لندست (و استخراج شاخص پوشش گیاهی برای سال های‮‭۱۳۷۳‬و‮‭۱۳۹۳‬نشان می دهد در قسمت های نامبرده که افت سطح پیزومتری زیادی داشته اند،سطح زیرکشت کشاورزی توسعه قابل توجهی داشته است .توسعه میزان سطح زیرکشت به دلیل عدم وجودآب‌های جاری دائمی درمنطقه،مستقیما در ارتباط با برداشت آب‌های زیرزمینی می باشد.برای مشخص کردن همبستگی افت سطح پیزومتری وتراکم فرو چاله‌ها از داده های مربوط به عمق ومساحت تعداد ‮‭۴۱‬فروچاله ثبت شده درجریان بازدیدهای میدانی ازمنطقه بادو روش تحلیل آماری رستری در ‮‭GIS‬ که به نوعی کل جامعه راجهت محاسبه همبستگی درنظرمی گیرد وروش نقطه ای استفاده گردید .نتایج کلی نشان دهنده وجود همبستگی مثبت ورابطه مستقیم بین این دو عامل درمحدوده موردمطالعه می باشد.در نهایت نتایج نشان می‌دهد بین موقعیت وقوع فروچاله‌ها وکانون‌های افت آب زیرزمینی درقسمت جلگه ای آبخوان دشت تسوج،ارتباط معناداری وجود دارد و میزان افت آب زیرزمینی دراین بخشها،برای پتانسیل‌یابی مناطق مستعد دررابطه با ایجاد فروچاله‌ها بویژه باتوجه به بافت خاک لایه های تحت الارضی)ریزدانه بودن (این مناطق نقش تعیین کننده ای دارد

Tasuj plain is one of the plains of Eastern Azarbaijan and a part of a larger unit called Sufian-Tasuj. This plain is located in the North of Oroomieh Lake and south of Misho Mountain, and drains part of the downfalls of Mishodagh mountain toward Oroomieh Lake. The activity of the most of the residents of this plain is based on the economy of agriculture and gardening. The free aquifer in this plain is regarded as the main source of the consumption of drinking and agriculture, and this issue doubles the necessity of considering the issue of exploiting water resources especially underground aquifer resources. One of the most important consequences of immethodical exploitations of the underground aquifers in most parts of the world is the phenomenon called land subsidence. According to the definition by UNESCO (scientific, educational organization of the United Nations), land subsidence is: the breakup or sinkhole which takes place in a large scale, (this term often is used for the vertical and downward movement of the earth surface which can be along with the horizontal small vector). The purpose of conducting this research is to investigate the influential factors in the occurrence of land subsidence phenomenon in Tasuj plain especially in association with the dramatic decrease in the water level of underground aquifers and to provide solutions for confronting the augmentation of this phenomenon and irreparable consequences resulting from it. In order to explore the danger of land subsidence within the range of Tasuj plain aquifer in this research, after collecting the requisite data including borehole and the depth of the water of Piezometric wells, drawing the borehole and cross section layers of different sections of 24 of these wells inside the setting of GMS 7.1 software has been in process. The obtained results represent the different layers (clay, silt, and sand) in the plain parts of aquifer to be fine-grained and the alluvial plain parts of the aquifer to be large-grained (gravel and sand). Also, the data of 12 of Piezometric wells for three statistical periods (the years 1373, 1383, and 1393) inside the setting of GIS software have been used in order to zone the depth of the water of wells and to generalize it to the aquifer of the area with two geostatistical methods called IDW and Kriging. The output maps show that the north east part of the aquifer which includes Tasuj town, too, along with its east and North West has had the maximum changes in the downfall of the Piezometric level during the statistical period. Also, the study of satellite images (the images of Landset satellite) and extracting the vegetation index for the years 1373 and 1393 shows that in the mentioned parts which have had high downfall of Piezometric level, the area under agricultural cultivation has had significant growth. The growth of the amount of the area under agricultural cultivation has direct relation with the removal of underground waters due to the lack of the permanent current waters in the area. To determine the correlation of the downfall in the Piezometric level and the density of sinkholes, the data associated with the depth and the area of 41 sinkholes recorded during the process of Field visits from the zone by two means of Raster statistical analysis in GIS which typically considers the whole society for the calculation of correlation and dot method, were used. The overall results indicate the positive correlation and direct relation between these two factors within the range under the study. Finally, the results suggest that there is a significant relation between the condition of the occurrence of sinkholes and underground water decrease in plain part of the Tasuj town aquifer, and the level of the underground water decrease in these parts has a determinative role in potential studies of the susceptible areas regarding the creation of sinkholes especially considering the soil pattern of the underground layers (being fine-grained)

منصور، محمدحسین

نیکجو، محمدرضا، استاد راهنما

حجازی، میراسدالله، استاد مشاور

حبیب زاده، احد، استاد مشاور

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی