عنوان

بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی حوضه آبریز رودخانه های شهرچایی و روضه چایی ارومیه

‭۱۶۰۲۴پ‬

per

بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی حوضه آبریز رودخانه های شهرچایی و روضه چایی ارومیه

/شاهین معصومیان

: علوم طبیعی

، ‮‭۱۳۹۴‬

چاپی

کارشناسی ارشد

زمین شناسی گرایش هیدروژئولوژی

‮‭۱۳۹۴/۱۱/۲۸‬

تبریز

منطقه مورد مطالعه از شمال به محدوده نازلوچای، از جنوب به محدوده باراندوز چای، از شرق به دریاچه ارومیه و از غرب به مرز سیاسی کشور ایران و ترکیه محدود شده است .منابع آب سطحی محدوده مطالعاتی رودخانه های شهرچایی و روضه چای می باشند که از ارتفاعات غربی دشت سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر و عبور از نواحی سنگی وارد دشت ارومیه می شوند .این منطقه بر اساس اقلیم‌نمای آمبرژه دارای اقلیم سرد و نیمه خشک می‌باشد.میانگین بارندگی سالانه منطقه مورد مطالعه ‮‭۶/۳۹۳‬ میلی متر بدست آمده است .با توجه به تهدید منابع آب زیر زمینی در اثر برداشت بی رویه جهت مصارف کشاورزی و وجود حدود چهار هزار چاه بهره‌برداری مجاز و غیر مجاز)آمار تعداد چاههای غیر مجاز در دسترس نمی باشد (از آب های زیرزمینی در منطقه، باعث نگرانی در این قسمت دشت ارومیه شده است .به همین منظور، ‮‭۲۸‬ نمونه از منابع آب زیرزمینی در شهریور ماه سال ‮‭۱۳۹۳‬ جمع‌آوری شده و مورد آنالیز هیدروشیمیایی انجام گرفت .روند کلی هیدروگراف واحد منطقه یک روند نزولی است به طوری که در طی چهارده سال اخیر سطح آب زیرزمینی ‮‭۲۱/۲‬ متر افت کرده است .این روند بیانگر این مسئله است که بهره برداری از آب زیرزمینی به صورت اصولی و بهینه صورت نمی گیرد و ذخیره سفره در حال کاهش است .همانطور که از کموگراف بر می آید، میزان هدایت الکتریکی آب زیرزمینی با گذشت زمان افزایش می یابد به طوری که در طی این‮‭۱۰‬ سال ‮‭۵/۳۷۴‬ میکرو زیمنس بر سانتی متر افزایش پیدا کرده است .غلظت آنیون نیترات در آبهای زیرزمینی منطقه در اطراف قسمت شهری ارومیه بیشتر بوده و مهم ترین عامل مؤثر بر این افزایش، آبشویی نیترات حاصل از کودها توسط آبهای برگشتی کشاورزی در این مکان میباشد .منشأ داده‌صها بر اساس دیاگرام استیف به چهار دسته تقسیم شدند .دسته ‮‭۱‬ مثل نمونه روستای چیچکلوی باش قلعه ‮‭(W۱۸)‬ نشان دهنده منشأ نمونه از سنگهای آذرین بازالتی است .دسته ‮‭۲‬ نشان از منشأ آهکی و دولومیتی این نمونه ها داشتند که به عنوان مثال در نمونه های ریحان آباد ‮‭(W۱۱)‬و گوی تپه ‮‭(W۲۲)‬مشاهده می‌شود .دسته ‮‭۳‬ منشأ آب از سازندهای ژیپسی را نشان می دهد که در نمونه کشتیبان ‮‭(W۱۹)‬مشاهده می شود و دسته ‮‭۴‬ آبهایی هستند که با توجه به مجاورت محدوده مورد مطالعه با دریاچه ارومیه، تحت تأثیر پهنه های نمکی پایین دست جریان قرار گرفته اند .همچنین مدل عاملی بکار رفته برای سه عامل و نه متغیر مورد بررسی قرار گرفته است .عامل اول نشان دهنده‌صی تأثیر فعالیت‌صهای انسانی و استفاده‌صی بیش از حد از کودها می‌صباشد و عامل دوم نیز نشان دهنده‌صی کشاورزی فعال و بالا بودن سطح آب و آب‌صهای برگشتی از کشاورزی می‌صباشد و عامل سوم تاثیر سازندهای زمین شناسی را نشان می‌صدهند .با توجه به گفته های بالا می‌صتوان گفت که مهم‌صترین عامل، عامل اول می‌صباشد و نشان دهنده‌صی فعالیت-های انسانی در محدوده‌صی مطالعاتی می‌صباشد .ارزیابی آسیب پذیری آبخوان دشت شهرچای و روضه چای نیز توسط مدل ‮‭DRASTIC‬ انجام یافت . .اندیس آسیب پذیری مدل دراستیک برای منطقه مورد مطالعه، مقداری بین‮‭۶۸ - ۱۸۰‬بدست آمده است . .طبق برآورد نقشه های آسیب پذیری تهیه شده برای مدل‮‭DRASTIC‬ ، بیشترین پتانسیل آسیب پذیری مربوط به قسمتی از بخش مرکزی، قسمت هایی از جنوب منطقه و قسمت بیشتری از غرب محدوده مورد مطالعه می‌باشد

The study area is limited from north, south, east, and west by the Nazluchai district, Baranduzchai, Urmia Lake, and Turkish border, respectively. The surface water resources of the area contains Shahrchai and Rozechai rivers that are originated from the Western high lands of the plain and after passing through the path and crossing the hard rook areas enter to the Urmia Plain. The area has cold and semiarid climate according to the Emberger climate index, with the annual mean precipitation about 393.5 mm. With regard to over withdrawing of groundwater resources by about 4000 permissible and impermissible abstraction wells for agricultural consumption the groundwater resources threating in this part of the Urmia plain. Therefore, About 28 samples were collected from groundwater resources in 2015, August, and were hydrochemically analyzed. The unit groundwater hydrograph of the area shows a declining trend for during 14 recent years as a result the groundwater level had been declined about 2.21 meters per year. This process show that exploitation of groundwater is not done correctly and the storage of groundwater is reducing. According to Chemiograph, the amount of groundwater EC is increasing with passing time, so that it is increased about 374.5 micro Siemens during 10 years. Density of Nitrates anion in groundwater of the area is high in countrysides of Urmia and the main factor of this increase is leaching of Nitrate produced through fertilizers by returning of agricultural waters. The source of data according to Stiff diagram is categorized to four groups: The first group show the sample source of Basaltic rooks for example village of Chichaklu Bash Ghale(W18), The second group indicates the Calcareous and Dolomite origin for example Raihan Abad(W11) and Goy tape (W22).The third group of water show Gypsum formations origin for example Kashtiban(W11) and the fourth group are waters that is influenced by salty areas of lower part of flow, because of neighboring of the study area with Urmia lake. The factor analysis method were used for three factors and nine variables, the first factor show human activities and overuse of fertilizers, and the second group show active agriculture and lower depth of groundwater levels and returning of agricultural used water, and the third factor show the effect of geological formations effects, with due attention to above says, we can say that the important factor is the first one, and shows the human activities in the study area. The assessment of vulnerability of aquifer of Shahrchai and Rozechai plain had been done by DRASTIC model .The vulnerability index of DRASTIC model for the study area is rated between 68-180. According to the DRASTIC model vulnerability map the most vulnerable area lies in some central, southern and western parts of the study area

معصومیان، شاهین

اصغری مقدم، اصغر، استاد راهنما

ندیری، عطاالله، استاد مشاور

رنگی

نمایه‌سازی قبلی