بنیاد ایرانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
۱۳۹۹
۹۶ص.: مصور
000
کتابنامه: ص. [۴۹ - ۶۹
فرنامه ها ارزشمندترین اسناد تاریخی میباشند بهخصوص اگر نویسندگان آنها افرادی غیربومی بوده که با اهداف متفاوتی همچون سیاسی، مذهبی و اقتصادی وارد ایران شده و به ثبت دیدگاه خود در خصوص اماکن، بناها و وقایع پرداخته باشند .سفرنامه نویسان با کشوری مواجه بودند که از لحاظ فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی با کشورشان تفاوت داشته بنابراین اماکن خاص از جمله اماکن مذهبی و همچنین فرهنگ مردمان برایشان جذابیت داشته و به ذکر تفاوتها و تشابههای آداب و رسوم ایرانیان با مردمان کشورشان پرداختهاند .این نوشتار با روش توصیفی تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانهای تلاش دارد تا اماکن مذهبی قم را از منظر سفرنامهنویسان غیرایرانی مورد مطالعه و بررسی قرار دهد .هدف اصلی از انجام این پژوهش پرداختن به دیدگاه و آرای سیاحان غیرایرانی در مورد اماکن مقدس و مذهبی این شهر و مراسم و آیینهای برپاشده در این اماکن میباشد .توصیفهای مسافران غیرایرانی و زاویه دید آنها میتواند در پژوهشهای تاریخی ایران حائز اهمیت ویژهای باشد .سفرنامهنویسان جزئیاتی را ثبت میکنند که مورخان بدانها توجهی نداشتهاند و غالبا تعصب خاصی نسبت به مطالبی که مینوشتهاند نشان ندادهاند به همین علت به بیان واقعیتها پرداختهاند .ویژگیهای معماری حرم حضرت معصومه برای سفرنامهنویسان جالب بوده است بطوریکه در سفرنامه اغلب آنها توصیفهایی در خصوص حرم و حتی شخصیتهای مدفون در آنجا آمده است .اکثر سیاحان از دانش معماری برخوردار نبودند و به توصیف سادهای از بناهای اماکن مذهبی پرداختهاند .همچنین توصیف و تحلیلشان از آیینها ،رسوم و مردمشناسی و آداب زیارتی که وجود داشته به علت عدم درک عمیق از اعتقادها و باورهای شیعیان ،سطحی بوده است .علیرغم شرح دقیق سفرنامهنویسان محدودیتهایی که برای ورود سیاحان به داخل اماکن مذهبی وجود داشته که باعث میگردید در بعضی مواقع سفرنامهنویسان اطلاعات خود را با استفاده از شنیدههایشان تکمیل نمایند بههمین خاطر ثبت گزارشهای آنها بدون خطا نبوده،که در هنگام بهرهبرداری از مطالب سفرنامهها باید مورد توجه قرار گیرد .
اماکن مذهبی شهر قم در سفرنامههای یر ایرانیان