بنیاد ایرانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
۱۳۹۷
ی، ۱۲۲ص
000
کتابنامه: ص. ۹۱۱ - ۲۲۱
الش از نظر جغرافیایی تا عصر قاجار و پیش از معاهده ترکمانچای پهنه گسترده ای را شامل می شد که از غرب سفیدرود تا شروان را در بر می گرفت .این منطقه تاریخی با وجود این که بخشی از گیلان بوده است،اما همواره از نظر فرهنگی،تاریخی،مذهبی و اجتماعی مسیر متفاوتی از گیلان شرقی و مرکزی را در پیش گرفت .یکی از مهمترین تمایزات این دو منطقه پس از اسلام، گرایش تالشان به تسنن و رشد جریان های صوفیانه در این منطقه بوده است .ظهور عرفای بزرگی چون شیخ عبدالقادر گیلانی، شیخ زاهد گیلانی و همچنین رشد و توسعه طریقت صفوی از نشانه های گسترش تمایلات عرفانی و صوفی گری در سرزمین تالش است.در سده هشتم ه.ق پس از پیوستن شیخ صفی به شیخ زاهد این مساله موجب پیوندهای عمیق تالشان با خاندان صفوی گشت .زیرا شیخ صفی در دوران حیات شیخ زاهد توانست روابط مستحکمی با خاندان های تالشی برقرار نماید و بعدها تالش ها به جهت همین پیوند های فکری و عرفانی با صفویان به عنوان یکی از مهمترین خاندان های حامی صفویان تبدیل شدند، به گونه ای که نام برخی از شخصیت های تالشی در بین صوفیان اهل اختصاص - صوفیان لاهیجان- دیده می شود .با توجه به حضور پرشور تالشان در دوره تاسیس سلطنت شاه اسماعیل به نظر می رسد خاندان های تالشی حضوری موثر در تاسیس و تثبیت سلسله صفویان داشتند .نقش تالشان از دوره شاه تهماسب صفوی در دستگاه سلطنت صفویان تضعیف گشت .در عصر شاه عباس اول پس از سقوط حکومت های محلی گیلانی و تالشی هرچند تالشان مقاومت چندانی دربرابر صفویان از خود نشان ندادند،اما شکل گیری قیام های با منشا اجتماعی و اقتصادی نشان دهنده نارضایتی آنها در برابر شیوه حکومت صفویان در سرزمین تالش است .مهم ترین مشکلی که نگارنده در تحقیق حاضر با آن مواجه بوده، کمبود منابع تاریخی در ارتباط با نقش تالشان در دستگاه سلطنت صفویان بوده است.در پژوهش حاضر نگارنده اساسی ترین مس╩له تحقیق خود را پاسخ به این سأالات قرار داده است که؛ دلایل یاری رساندن تالشان به شیوخ صفوی و ت╩ثیر حضورشان در عصر صفویه چگونه بوده است؟ با توجه به مطالعه حاضر به نظر می رسد مهمترین دلایل پیوند تالشان با صفویان ریشه در حضور شیخ صفوی در سرزمین تالش در سده هشم ه.ق و ارتباط عمیق وی با خاندان های تالشی داشت .بعدها شیوخ صفوی از این امتیاز به نفع خود سود بردند و تالشان به عنوان یکی از ستون های حکومت صفوی در دوران سلطنت شان به شمار آمدند هر چند صفویان پس از تاسیس و تثبیت قدرت خود تالشان را به مانند قزلباشان تضعیف نمودند.روش پژوهش در مطالعه حاضر به روش تاریخی و به شیوه توصیفی و تحلیلی با مراجعه به داده های کتابخانه ای انجام پذیرفت.
نقش سیاسی و فکری تالشان در سلسله صفوی (از شیخصفی تا سقوط حکومتهای محلی)