اندکی پس از مستحکم شدن پایههای حکومت محمدرضا شاه و پست سرگذاشتن مسایل و شرایط سیاسی بعد از جنگ جهانی دوم و به ویژه نهضت ملی نفت و سپس کودتای ۲۸ مرداد ۳۲، سرکوب حرکتهای اسلامی آغازشد. ابتدا جنبش فدائیان اسلام با شهادت نواب صفوی و یارانش در سال ۱۳۳۴سرکوب شد. آنگاه مدتی بعد، با ایجاد جو دیکتاتوری و خفقان و به پاخاستن مردم مسلمان، به سرکوب بی رحمانه قیام طلاب و روحانیون مدرسه فیضیه قم دردوم فروردین سال ۱۳۴۲ و سپس دستگیری و بازداشت و تبعید امام خمینی (ره)، مبادرت ورزید. در جریان لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و با حضور شخصیت برجستهای همچون امام خمینی (ره)و مخالفت او و طرفدارانش با این لایحه که نخستین گام سیاست اصلاحی آن رژیم بود شاه سخت به واهمه افتاد. چنان کهاز آغاز سال ۱۳۴۲، بحران روابط بین دولت و جامعه مذهبی قم، شدت یافت و سرکوب طلاب مبارز مدرسه غیضیه قم در دوم فروردین ۴۲، آغاز حرکتی بود که از سوی رژیم محمدرضا شاهبرای فرونشاندن خشم خود از مواضع اسلامی و انقلابی حضرت امام خمینی (ره) صورت گرفت. سخنرانی ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ امام خمینی (ره) نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران بود. برای اولین بار یک شخصیت روحانی، شاه را مورد سوال و انتقاد و سرزنش قرار داده بود. همین امر موجب برانگیخته شدن رژیم و بازداشت ایشان شد. اما با بازداشت و زندانی کردن ایشانف از بیم خطر جانی که او را تهدید میکرد، مردم در قم، تهران و شهرهای دیگر بر علیه رژیم شاه و در حمایت از این رهبر دینی به میدان مبارزه آمدند و قیام ۱۵ خرداد ۴۲ و سپس سرکوبی مردم و روحانیت توسط رژیم شکل گرفت. در همین زمان شهر خمین نیز، که زادگاه حضرت امام خمینی (ره) بود، به قیام عمومی مردم پیوست. در خمین آیت الله پسندیده همراه روحانیت این شهر به هدایت مردم برای برپایی تظاهرات و اعتصابات پرداختند.هر چند این حرکتها همچون دیگر نقاط کشور، با برخورد شدید مامورین دولت سرکوب شد؛ لیکم نشانگر حرکت عموممی مردم ایران در این قیام است. در این مجموعه سعی کردهایم با استناد به برگهایی از قیام مردم خمین در پانزده خرداد ۴۲، به تشریح این قیام و تاثیراتش در مردم این شهر پرداختهایم
داود امینی
خمین در قیام پانزده خرداد
مبدا نهضت: مجموعه مقالات قیام پانزده خرداد جلد ۲