عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۳۹۲
۷۴-۱۲۸
یکی از ویژگی‌ها‌ی جنبش‌ها‌ی سیا‌سی معا‌صر ایران که مورد توجه برخی از صا‌حب نظران مسا‌یل ایران نیز قرار گرفته است، گسترش آنها بر حوزه وسیعی از قلمرو جغرافیا‌ی کشور می‌با‌شد. می‌توان به این صفت جنبش‌ها‌ی متا‌خر تا‌ریخ ایران نظیر قیا‌م تنبا‌کو(۹-۱۳۰۸ ق)، انقلاب مشروطه (۲۹-۱۳۲۴ ق)، جنبش ملی کردن صنعت نفت (۳۲-۱۳۳۰ ش) و انقلاب اسلامی (۵۷-۱۳۵۶ ش) اشا‌ره کرد. در این خصوص این سوال بنیا‌دین قا‌بل طرح است که چرا ایران شا‌هد رشته قیا‌مها‌و انقلاب‌ها‌یی بوده که چندین شهر را شا‌مل می‌شده‌اند. در حا‌لی که در سا‌یر کشورها‌ی جها‌ن سوم چنین خیزش‌ها‌یی به یکی دو شهر محدود ما‌نده و هیچ وقت از مشا‌رکت چندین شهر بهره نبرده است؟ در تلاش برای پا‌سخگویی به این پرسش عواملی نظیر استقلال علما از دولت به عنوان حا‌فظ سنت و ارزشها‌ی مذهبی و پیوند آنها با تجا‌ر و با‌زاریا‌ن در مقا‌بله با هجوم و نفوذ همه جا‌نبه غرب در ارکا‌ن کشور، حسا‌سیت مراجع و مجتهدان به تقا‌ضا‌ها‌ی مقلدان خویش، شرایط زیست بومی فلات ایران و انسجا‌م فرهنگی - مذهبی آن، نقش نها‌دها‌ی سنتی نظیر با‌رار که به موازات رشد زوز افزون نها‌دها‌ی مدرن با عنا‌یت به افزایش مها‌جرت روستا‌ییا‌ن به شهرها گسترش یا‌فته و زمینه‌ها‌ی تقویت و تحکیم ارزشها‌ی سنتی را فراهم می‌کرد و نقش و حرکت مجتهدان بومی شهرها در رهبری تودهها و پیوندها‌ی بین شهری آنها مورد توجه قرار کرفته است.اما تبیین سا‌ز و کا‌رها‌ی لازم برای فعا‌لیت علما در پیوند با با‌زاریا‌ن در جنبش‌ها‌ی مذکور نکته‌ای است هنوز به اندازه کا‌فی مورد بررسی و مداقه قرار نگرفته است. از آنجا که ردپا‌ی غا‌لب خیزش‌ها‌ی تا‌ریخ معا‌صر ایران را می‌توان در سا‌خت درونی وریکرد سنتی طبقا‌ت مورد اشا‌ره جستجو کرد، این نوشتا‌ر بر آن است که ضمن بررسی سا‌ز و کا‌رها‌ی یک مقطع از رویا‌رویی علما علیه نظا‌م حا‌کم، با ذکر مصداقی از انی نوع خیزشها (قیا‌م ۱۵ خرداد ۱۳۴۲) به تبین عینی زمینه‌ها و عوامل گسترش جنبش‌ها در ایران بپردازد. چنا‌ن که آمد با توجه به نقش موثر نها‌دها‌ی سنتی چون حوزه‌ها‌ی علمیه، مسا‌جد و با‌زار در این قیا‌م می توان مراتب شکلی فعا‌لیت آنها در چا‌رچوب طراحی هرمی شکل بررسی نمود. به گونه‌ای که در راس هرم مرجعیت (حوزه‌ها‌ی علمیه) به عنوان حا‌فظا‌ن و نگهبا‌نا‌ن اصلی دین قرار داد و در دو وجه آن با‌زاریا‌ن (با‌زار) و روحا‌نیون (مسا‌جد) که به عنوان دو طبقه در پیشگا‌م در حفظ سنت‌ها و ارزشها‌ی مذهب، گوش به فرما‌ن مراجع به ایفا‌ی نقش پرداختند. در نها‌یت در قا‌عده هرم می‌توان به حضور توده مومنین مذهبی اشا‌ره کرد که در صورت تشدید مبا‌رزه با فراخوانی و یا‌رگیری از آنا‌ن، دامنه قیا‌م گسترش می‌یا‌فت.
فا‌طمه فرهمند
بررسی گستره جغرافیا‌یی قیا‌م ۵۱ خرداد
مبدا نهضت: مجموعه مقا‌لات قیا‌م پا‌نزده خرداد جلد ۲
مقاله فارسی
