بنیاد ایرانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
۱۳۹۱
ت، ۲۰۱ص
#.
000
کتابنامه: ص. ۶۹۱ - ۱۰۲
#.فیلمهای مستند صتختجمشید╗ )1339(ساخته فریدون رهنما و صستون شکسته╗ )1345(ساخته هوشنگ شفتی جزء گونه فیلمهای مستند باستانشناسی تجریدی یا شکلگرایانه بوده و فاقد پشتوانه پژوهشی هستند؛ فیلمهای مستند ص معماری ایرانی :ماد و هخامنشی╗ )1362(ساخته حمید سهیلیمظفر، صخوزستان╗ )1375(ساخته ارد زند، صگیسوی پریشان سنگ╗ )1381(ساخته علیاکبر ولدبیگی، صمنم داریوش╗ )1385(ساخته وحید باقرزاده، صشگفتیهای تختجمشید1╗ )1390(ساخته هرمز امامی در گونه فیلمهای مستند باستانشناسی آموزشی، پژوهشی، قرار میگیرند و از پشتوانه پژوهشی قابل قبولی برخوردارند، حال آنکه فیلم صشکوه تختجمشید╗ )1384(ساخته فرزین رضائیان، علیرغم استفاده از نظرات کارشناسان برجسته، از مستند باستانشناسی عام فراتر نمیرود و در ارائه دادههای تاریخی و باستانشناسی دچار ضعف است
ورههای قاجار و صفویه بهدلیل آغاز مراحل جدیدی از رابطه با غرب و جهان خارج و نیز بسط حوز نفوذ جوامع و قدرتهای اروپایی به محدود منافع و جغرافیای سیاسی ایران اهمیت فراوانی دارند .در این دو مقطع از تاریخ کشور، نسبت به دورههای پیشین، بیشترین حجم مسافرت و حضور سیاحان و جهانگردان و نمایندگیهای سیاسی را شاهدیم .این سیاحان به ثبت خاطرات و مشاهدات خود از جامعه ایرانی دست زدهاند و منابع و اطلاعات دسته اولی از ساختار و سیمای شهری ایران، بهخصوص شهرهای بزرگ که عموما محل اقامتشان بوده است، بهدست دادهاند .از میان مطالب اینان، که ناظران و مورخانی خارج از حب و بغض و نفوذ طبقه حاکم کشور بودند، سیمای شهری ایران به گونهای قابل اتکا ترسیم میشود و فرضیۃ آغازین تحقیق اثبات و به سأالات و پرسش اصلی پژوهش پاسخی در خور داده میشود .بر این اساس، توسعه شهری قدرتمحور است و نیز تابعی از تعداد شاهان حاکم و نیز سالهای مرکزبودن شهرهای مزبور .در زمان تغییر پایتخت، پایتخت پیشین از رونق میافتد، ولی همچنان بخشی از اهمیت خود را حفظ میکند و درنهایت پایتختسازی و توسعه قدرتمحور باعث پراکنش و توزیع نسبتا عادلانه ثروت و امکانات و رشد شهری در مناطق محور پایتخت میشود .پایتخت در مرکز قرار میگیرد و سایر شهرها، به نسبت دوری و نزدیکی به آن، رشد و توسعه مییابند، ازاینرو، در خود پایتخت و شهرهایی چون اصفهان، تهران، تبریز و قزوین، که نمونهصهای تحقیق هستند، قصر و دارالخلافه مرکزند و سایر اماکن و مأسسات، به نسبت دوری و نزدیکی به آن، از منافع بهره میگیرند .همچنین اساس شهر بر محور قصر و در اطراف آن بازار و در کنار آن مسجد و مدرسه و کاروانسرا شکل میگیرد .نهاد ثروت و مذهب و علم نیز در کنار هم و در ارتباط دوسویه قرار دارند و ارتباطشان در تعامل با نهاد قدرت و یا قصر شاهی معنی مییابد .میتوان گفت در این دو دوره، در مجموع شهرهای ایرانی دو چهره دارند و جلال و زیبایی همراه با ویرانی و انحطاط به حیات خود ادامه میدهند .ابنیۃ عمومی، از لحاظ مصالح و ساخت، نسبت به مکانهای خصوصی برتری دارند و در معماری نیز از اصل درونگرایی پیروی میشود و درون خانهها از نمای بیرونی زیباتر و مجللتر است .
بررسی سفرنامههای دوره قاجار و صفویه (با تاکید بر سیمای شهرهای ایران)