عنوان

‏‫کتابچه طومار عضد الملکی [منبع الکترونیکی]

۱۰۰۱۶۶۳

per

‏‫کتابچه طومار عضد الملکی [منبع الکترونیکی]

/ محمد‌حسین حسینی عضد‌الملک متولی‌ باشی (سید -)؛ محب‌ علی‌ خان منشی حسینی مرندی یکانلو، ملقب به ناظم الملک (مقدمه‌نویس و کاتب)

یک سی دی رام ؛‎in‬‭۴ ۳/۴ ‬

ملزومات سیستم: Microsoft Office Picture Manager. این لوح فشرده حاوی فایل های نسخه خطی «کتابچه طومار عضدالملکی» از محمد‌حسین حسینی عضد‌الملک متولی‌باشی است.

ص ۳ب- ۲۷ب(۵۰ گ)، ۱۴-۴۳س، متغیر میان ۹۵× ۱۵۶ و ۹۵×۱۷۰ ؛قطع: ۱۵۲×۲۲۰. نوع و درجه خط: شکسته نستعلیق خوش و سیاق. نوع کاغذ:فرنگی ضخیم نخودی. نوع و تزئینات جلد:چرم یک‌لا، قهوه‌ای تیره، الحاقی. ین نسخه با مقدمه‌ی محب‌علی‌خان ناظم‌الملک و به خط همو، و به دستور میرزا محمدحسین عضدالملک، تولیت وقت آستان قدس رضوی نوشته شده است. در کتاب آثار الرضویه م‍ن‌ م‍ن‍ت‍خ‍ب‍ات‌ ال‍ص‍دی‍ق‍ی‍ه‌، با ارقام سیاق به‌صورت مغلوط به چاپ سنگی رسیده است. این طومار توسط شورای علمی وقف مرکز خراسان شناسی و آستان قدس رضوی با ارقام جدید، به صورت محدود در سال ۱۳۷۹ چاپ شده است.

‏‫کتابچه طومار تفصیلی املاک موقوفه خاصه و مطلقه آستان مقدس علی بن موسی‌الرضا -علیه‌السلام-، بر اساس طومارها، افراد(سیاق‌های) قدیم و جدید، وقفنامه‌ها، و اسناد معتبر شرعی موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی، از زمان گذشته تا زمان تدوین طومار، یعنی ماه رجب سال ۱۲۷۳ق ( ئیلان ئیل) است. این کتابچه به دستور میرزا محمد‌حسین عضدالملک، تولیت و متولی‌باشی آستان قدس رضوی در سال‌های ۱۲۷۲ تا ۱۲۷۷ق تدوین شده است. عضدالملک در همان ابتدای مسئولیت خود، برای اطلاع از میزان موقوفه‌های واقفان آستان مقدس امام رضا -علیه‌السلام-، اعم از املاک و عقار و خان‌ها و حمام‌ها و مستقلات، دستور می‌دهد تمامی وقفنامه‌ها، طومار‌ها، و اوراق پراکنده به خط سیاق، در یک طومار گردآوری شود. سپس این طومار به مهر و تایید علما و اعیان برسد، و در کتابخانه مبارکه نگاهداری شود. این طومار، معروف به طومار عضدالملکی، پس از طومار علی‌شاهی دومین طومار مهم آستان قدس است. طول این طومار ۱/۹ متر و عرض آن ۴۴ سانتی‌متر است. این طومار به تایید بسیاری از علما و رجال و مسئولان آستان قدس، و مستوفی الممالک وزیر دارایی وقت، و شخص ناصرالدین‌شاه رسیده است. در آن تمامی موقوفات بالفعل آستان قدس رضوی تا سال ۱۲۷۳ق گردآمده است، و از ثبت بسیاری املاک موقوفه که اسامی آنها در وقف‌نامه‌های قدیمی آمده، و برخی متمردان و معاندان در سال‌های پیش در آن دست برده، و تصرف کرده‌اند خودداری شده است. تاریخ این طومار درمنابع گوناگون بین سال‌های ۱۲۷۳ تا ۱۲۷۵ ق ثبت شده است. این امر نشانگر تحریرهای گوناگون این طومار در سال‌های پیش گفته است. عضدالملک برای حفظ این طومار، و جلوگیری از تعدّی به مطالب آن در آینده، برخی کارگزاران آستان قدس را مامور می‌کند، هریک نسخه‌ای از این طومار تهیه و به‌صورت کتابچه‌ای نزد خود نگاه دارند. نسخه حاضر، توسط محب‌علی‌خان منشی حسینی مرندی یکانلو ملقب به « ناظم‌الملک » (ظ ۱۲۵۰- ۱۳۰۸ق)، از کارگزاران وقت خراسان نوشته شده است. این کتاب‌چه فاقد مقدمه طومار عضدالملک است. در عوض میرزا محب‌علی‌خان ناظم‌الملک، در ابتدای نسخه مقدمه‌ای به قلم خود، در شش صفحه نوشته است. در این مقدمه از چگونگی تدوین این طومار به‌تفصیل یاد کرده است. متن طومار شامل ذکر موقوفات به‌اختصار و اعداد به حساب سیاق است. به تاریخ برخی اسناد اشاره شده است. محب‌علی‌خان ناظم‌الملک مرندی یکانلو از شاگردان دارالفنون، و محصّل رشته نظام، و از اولاد میرقلینج بابا مدفون در یکان کهریز است. پدرش میرزا تقی خوشنویس از منشی‌های دیوان در زمان محمد‌شاه قاجار است. پسرش میرزا جهانگیر‌خان ضیائی پس از درگذشت پدر، به لقب ناظم‌الملک ملقب شد. در ش ۵-۱۷۹۶۲ همین فهرست، از او به‌تفصیل یاد شده است. میرزا محب‌علی‌خان ناظم‌الملک فردی متخصص و خبره بود. به ادعای خود در مقدمه طومار علی شاهی (ش۲ همین مجموعه) در اواخر سال ۱۲۷۸ و ۱۲۷۹ق در آستان مقدس رضوی « اسما سمت انشا و رسما سررشته داری کامل موقوفات » و مسئولیت « رتق و فتق تمامی امور آستان مطهر و تنظیم و تنسیق کل را که وظیفه متولی باشی است» بر عهده داشت. به زبان ترکی تسلط داشت، و آثاری را از زبان ترکی به فارسی برگرداند. از دیگر سمت‌های او ریاست دایره مربوط به دولت امپراطوری عثمانی و نایب اول وزارت خارجه است. در اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه، بعد از تجاوز افاغنه به مرزهای ایران، از طرف دولت ایران همراه با پسرخود، میرزاجهانگیر، و افرادی دیگر مأمور تحدید حدود ایران شد. سفرهایی به جنوب ایران و عثمانی و قفقاز انجام داد. برخی آثار خطی وی، از جمله رساله «لایحه سرحدیه» به خط زیبای خود او، در کتابخانه مجلس نگهداری می‌شود. از دیگر آثار او، ترجمه کتاب «حقوق بین‌الملل» در سال ۱۲۶۹ق، از زبان ترکی به فارسی است. این کتاب را پیش از این بارون اوتوقار در سال ۱۲۶۳ق، از اصل آلمانی به ترکی ترجمه کرده بود. کتاب «تاریخ کشف امریکا» عنوان دیگری از آثار اوست. میرزا محب‌علی‌خان با بیماری آنفلوآنزا در تهران درگذشت. بنا بر وصیت خود، در کربلا به خاک سپرده شد.(ریاحی فر، میرحسینقلی، نگاهی به یکانات، به نقل از فخاری، غلامرضا، اختلاف دولتین ایران و افغانستان در مورد رود هیرمند، وزارت‌ ام‍ور خ‍ارج‍ه‌، ۱۳۷۱، ص۳۰) عنوان لایحه یا لوائح سرحدیه بین آثار محب‌علی‌خان و پسرش جهانگیرخان مشترک است.کتاب تاریخ ناپلئون بناپارت، به خط شکسته نستعلیق زیبای او مورخ ۱۲۶۲ق، در کتابخانه مسجد اعظم قم محفوظ است

آغاز:الحمد لله الذی تفرد فی وحدانیته و اتحد فی صمدانیته شهدت بوحدته کثرت الوجودات و حکم بغنائه افتقار الممکنات و خرت لعظمته ساجدة ... غرض از نگارش این نگارش‌‌‌نامه و باعث بر تحریر اینکلمات .... انجام:... اراضی واقعه در ارومیه که حال در اجاره میرزا علی اکبر استانجام:... اراضی واقعه در ارومیه که حال در اجاره میرزا علی اکبر است قطعه

واقفان

وقفنامه‌ها

وقف

-- ایران

-- ایران

-- ایران

آستان قدس رضوی -- موقوفه‌ها -- اسناد و مدارک

موقوفه‌ها -- ایران -- خراسان -- اسناد و مدارک