Lise öğrencilerinin fonksiyon kavramini anlayişlarinin teorik düşünme perspektifinden incelenmesi
[Thesis]
Dönmez, Gülden
Akkoç, Hatice
Marmara Universitesi (Turkey)
2019
259
Ph.D.
Marmara Universitesi (Turkey)
2019
Bu araştırmada, lise öğrencilerinin fonksiyon ve fonksiyonla ilişkili alt kavramlara yönelik anlayışları teorik düşünme teorik çerçevesi bağlamında incelenmiştir. Teorik düşünme modelinin yansıtıcı, sistemik ve analitik düşünme olmak üzere üç bileşeni bulunmaktadır. Analitik düşünme bileşeni öğrencilerin fonksiyon kavramıyla ilgili matematiksel dili ve fonksiyon kavramının farklı temsillerini kullanabilme ve bu temsiller arasındaki geçişi yapabilme yeterliğini açıklama olanağı sunmaktadır. Sistemik düşünme bileşeni öğrencilerin fonksiyon kavramının tanımsal özelliklerini, diğer kavramlarla olan ilişkilerini kullanabilme yeterlikleri ile ilgilidir. Yansıtıcı düşünme bileşeni ise öğrencilerin fonksiyon kavramıyla ilgili sorularda araştırıcı bir tutum sergileyerek kendine özgü bir çözümü yansıtabilme yeterliklerini ortaya koymaktadır. Nitel araştırma yaklaşımlarından durum çalışmasının kullanıldığı bu çalışmada, teorik örnekleme yöntemi kullanılarak çalışma grubu belirlenmiş ve çalışmanın verisi yarı yapılandırılmış mülakat yoluyla toplanmıştır. Veri analizi için Nnadozie (2001) ve Sierpinska, Nnadozie ve Oktaç'ın (2002) cebir kavramı için kullandığı teorik düşünme davranışları bu çalışma için fonksiyon kavramına uyarlanmıştır. Lise son sınıfta okuyan 11 öğrencinin fonksiyon tanımı ve çeşitlerine ilişkin açık uçlu sorulara mülakat sırasında verdiği cevaplar değerlendirildiğinde, katılımcıların teorik düşünme davranışlarını kullanabilme yeterliklerine göre yansıtıcı ve sistemik, yansıtıcı ve analitik, analitik ve sistemik, yansıtıcı-sistemik-analitik, sadece analitik ve hiçbiri olmak üzere 6 farklı durumun ortaya çıktığı görülmüştür. Yansıtıcı düşünmeye ait davranışları yeterli derecede kullanabilen öğrencilerin bir soruya cevap verirken rutin prosedürlerin dışına çıkıp sorunun çözümüyle ilgili farklı seçenekler denediği, matematiğin ve fonksiyon kavramının gerçek değerinin farkında olduğu; kullanamayan öğrencilerin ise daha çok pratik yol olarak verilen bilgileri kullanarak çözüme ulaşmaya çalıştığı, zorlandığı zaman soruyu çözmeyi bıraktığı ya da alternatif çözümleri hesaba katmadığı görülmüştür. Teorik düşünmenin sistemik düşünme bileşenini yeterli derecede kullanamayan öğrencilerin verilen bir ifadenin fonksiyon olup olmadığına karar verirken eksik ya da yanlış ölçütlere göre karar verdiği, fonksiyon kavramını diğer kavramlarla ilişkilendiremediği görülmüştür. Ayrıca fonksiyona ait özellikleri kullanamadıkları, fonksiyonun türünü belirlerken hatalar yapabildikleri ve yapılan çözümlerin işlemsel boyuttan öte gitmediği, özellikle açık uçlu soruları cevaplarken sorunun tek bir cevabı üzerinden yorum yaptıkları, olası sonuçları değerlendirmedikleri ortaya çıkmıştır. Analitik düşünme davranışlarını kullanamayan öğrencilerin ise matematiksel dili ve fonksiyon kavramına yönelik temsilleri kullanırken güçlükler yaşadığı, verilen bir ifadenin fonksiyon olup olmadığını incelerken ya da bir temsilden başka bir temsile geçerken başarısız oldukları, fonksiyona ait tanımsal özellikleri kullanırken değişkenlere ait niceleyicileri ve mantıksal bağlaçları dikkate almadıkları görülmüştür. Bu çalışmada elde edilen bulgular öğrencilerin teorik düşünme becerilerini kullanabilme yeterliklerinin fonksiyon kavramını anlayışlarına etkisi, teorik düşünmenin güçlü ve zayıf yönleri ve fonksiyon kavramıyla ilgili literatür ele alınarak tartışılmıştır.