Semhûdî'Nin îdâhu'l-beyân'ı Ve âlemin mükemmelliği düşüncesi
[Thesis]
Abdurrahman, Azer
Yavuz, Yusuf Şevki
Marmara Universitesi (Turkey)
2019
376
Ph.D.
Marmara Universitesi (Turkey)
2019
ÖZ Gazzâlî'nin, "mevcut evrenden daha mükemmelini yaratmak imkân dâhilinde değildir" şeklinde ifade ettiği âlemin mükemmelliği ile ilgili düşüncesi, kendisi henüz hayattayken büyük tartışmaların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. İbnü'l-Müneyyir konu ile ilgili dile getirilen eleştirileri daha da geliştirerek ve sistematik hale getirerek bir eser yazmış ve bu çalışmasından dolayı Gazzâlî muhaliflerinin en etkilisi olmayı başarmıştır. Söz konusu eleştirilere çok etkili ve kapsamlı yanıtlar vermesi hasebiyle en önemli Gazzâlî savunucusu olarak bilinen Semhûdî de Gazzâlî'yi takip ederek, içerisinde belli bir amaca yönelik kötülükler ve iyilikleri aynı anda barındıran bu âlemin, mümkün âlemler içerisinden seçilen en mükemmel âlem olduğu görüşünü savunmaktadır. Ona göre âlemin en mükemmel şekilde yaratılması, Allah'ın hür seçiminin ve mutlak iradesinin bir sonucu olarak ve hikmetinin gerektirdiği en mükemmel oluş şeklinde tezahür eder. Allah'ın hikmeti iradesi ve kudretinin sınırsız olanı sınırlı yapabileceğini söyleyen Semhûdî, Allah için her zaman daha mükemmelini yaratmanın imkân dahilinde olmasına rağmen bir fert için en mükemmellik vasfının seçilmesi, seçilenin o an için en mükemmel olduğu ve onun Allah tarafından sınırlandırıldığı anlamına geldiğini savunur. Bununla beraber en mükemmellik vasfı tüm zamanlar için sabit kalarak değişmez olmamakta, mükemmel olarak var olan her şey, ilâhî hikmet böyle gerektirdiği için kendi zamanına göre en harika olarak yaratılmaktadır. Sonuç olarak içinde bulunduğumuz âlemin imkân dahilinde en mükemmel olması tartışılmaz bir gerçektir.