نانوکپسولاسیون اسانس ترخون (Artemisia dracunculus) و ارزیابی خاصیت لاروکشی آن بر علیه آنوفل استفنسی (Anopheles stephensi)
[پایان نامه]
محمود اصانلو
دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده پزشکی
۱۳۹۶
۱۱۵ص.
جدول نمودار
سی دی
دکتری تخصصی(PHD)
نانوفناوری پزشکی
بیماری مالاریا همچنان یکی از معضلات مهم بهداشتی در سراسر جهان است و سالیانه سبب مرگ حدود 500000 نفر میگردد. یکی از راهکارهای مهم کنترل این بیماری، کنترل ناقل آن یعنی پشههای خانواده آنوفل است. با از بین بردن پشهها در مرحله لاروی، عملا امکان انتقال بیماری ممکن نخواهد بود. استفاده مداوم از لاروکشهای صنعتی موجب بروز مقاومت در بسیاری از گونهها و نیز بروز آلودگیهای زیست محیطی شده است. لاروکشهای گیاهی، جایگزینهای مناسبی برای این منظور هستند. اگرچه تا کنون مطالعات بسیاری در خصوص بررسی خاصیت لاروکشی اسانسها و اجزای تشکیل دهنده آنها انجام شده است ولی تا کنون جمع بندی مناسبی در خصوص برتری اسانس یا اجزای اصلی آنها بیان نشده است. علاوه بر آن مهمترین نقطه ضعف لاروکشهای آماده شده از اسانسهای گیاهی کارایی کمتر آنها نسبت به سموم صنعتی و نیز فراریت آنهاست. در این مطالعه ابتدا اسانس کرفسکوهی به عنوان یکی از قویترین لاروکشهای گیاهی استخراج گردید. سپس خاصیت لاروکشی اسانس مذکور و جزء اصلی تشکیل دهنده آن لیگوستیلیده به همراه چند ماده گیاهی دیگر نظیر اسانس میخک و جزء اصلی تشکیل دهنده آن یعنی اوژنول و اسانسهای شوید و ترخون بر علیه ناقل اصلی بیماری مالاریا در ایران یعنی آنوفل استفنسی (سوش بیچ ) بررسی گردید. کلیه تستهای لاروکشی بر طبق روش پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی و با استفاده از لاروهای سن 3 و 4 پروش یافته در انسکتاریوم آنوفلینه دانشکده بهداشت انجام شد. پس از مقایسه مواد مذکور به لحاظ کارایی، میزان دسترسی و نیز قیمت تمام شده، نهایتا اسانس ترخون (با غلظتهای کشندگی 50 و 90% به ترتیب 36/11 و 54/17 ppm)، برای نانوفرموله شدن برگزیده شد. برای اولین مرتبه قدرت لاروکشی مواد مورد استفاده در آمادهسازی نانوفرمولاسیونها نظیر تویین 20، کیتوزان، تریپلیفسفات و ایزوپروپیل الکل بصورت مجزا و در ترکیب با یکدیگر ارزیابی شد. مشخص گردید، مواد مذکور حتی در غلظتهای بالاتر از غلظت مورد استفاده، فاقد خاصیت لاروکشی هستند. در ادامه اسانس ترخون ابتدا بصورت نانوامولسیون کپسوله گردید. میزان لاروکشی نانوامولسیون بهینه (%2± 93) با اندازه ذرات 50/14 نانومتر به طور معناداری نسبت به نانوامولسیون ناپایدار و اسانس (~ 83%) افزایش نشان داد. برای اولین مرتبه اثبات گردید حفظ ساختار نانویی امولسیون، پس از رقیقسازی 200 مرتبهای جهت تست لاروکشی، علت اصلی تفاوت در کارایی نانوامولسیون بهینه نسبت به نانوامولسیون ناپایدار و اسانس است. برای افزایش دوام قدرت لاروکشی، اسانس ترخون در 4 غلظت (یعنی 36/0، 00/1، 60/1 و %04/6) درون نانوذرات کیتوزان کپسوله شد. اندازه ذرات و توزیع اندازه ذرات تمام نانوفرمولاسیونهای آماده سازی شده به کمک آنالیز DLS تعیین گردید. اندازه ذرات کوچکترین نانوفرمولاسیونهای آمادهسازی شده در هر غلظت اسانس به ترتیب 6± 384، 4± 116، 9± 168 و 12± 222 نانومتر ارزیابی شد. مورفولوژی نانوفرمولاسیونهای منتخب (اعم از نانوامولسیون و نانوذرات کیتوزان) به کمک آنالیز TEM کروی شکل تشخیص داده شد. تغییر غلظت اسانس فرموله نشده و اسانس فرموله شده در شرایط تست لاروکشی آزمایشگاهی و شبیهسازی شده نیمهمیدانی به کمک آنالیز UV پایش گردید. مشخص گردید دوام اسانس نانوکپسوله شده نسبت به اسانس فرموله نشده به طور معناداری بیشتر شده است. بر این اساس، غلظت اسانس فرموله نشده در شرایط آزمایشگاهی در عرض 48 ساعت 4 برابر کاهش یافت (80 ppm به 20 ppm)، حال آنکه غلظت اسانس نانوکپسوله شده در ساعت 96 به غلظت مذکور رسید. در شرایط تست لاروکشی شبیهسازی شده نیمهمیدانی غلظت اسانس فرموله نشده (80 ppm) در عرض 48 ساعت به حدود 5 ppm رسید، حال آنکه غلظت اسانس فرموله شده در ساعت 96 به حدود این مقدار رسید. برای اولین مرتبه، دوام لاروکشی کامل (%100) نانوفرمولاسیون نهایی در دو تست لاروکشی آزمایشگاهی و شبیهسازی شده نیمه میدانی 9 روز تعیین شد. حال آنکه دوام خاصیت لاروکشی اسانس با غلظت مشابه در دو تست مذکور به ترتیب 4 و 2 روز شد. برای تایید نتایج بدست آمده، خاصیت لاروکشی نانوفرمولاسیون در تست نیمهمیدانی، در ایستگاه آموزش و تحقیقات بهداشتی کازرون، بررسی شد. طبق پیشبینی، دوز مورد نیاز نانوفرمولاسیون برای رسیدن به لاروکشی کامل در تست نیمهمیدانی 24000 mg/m2 تعیین شد. میزان سمیت نانوفرمولاسیون نهایی و لاروکش استاندارد یعنی تمفوس در غلظتهای توصیه شده یعنی 302 و 1 ppm بر روی سلولهای نرمال پوست انسان (HFFF2) به کمک دو تست MTT و LDH ارزیابی و با یکدیگر مقایسه شد. علیرغم تفاوت بسیار زیاد در غلظتهای توصیه شده، سمیت ایجاد شده برای هر دو نمونه، بدون تفاوت معنادار با یکدیگر ارزیابی شد.