تحلیل عوامل تأثیرگذار در اندوه و نشاط از منظر قرآن و روایات
[پایان نامه]
زهرا محمدیان
؛ استاد راهنما: علی صفری
دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)
، ۱۳۹۶
۲۰۳ ص.
کتابنامه: ص. ۱۹۵ - ۲۰۳، همچنین به صورت زیرنویس
کارشناسی ارشد
معارف قرآن
۱۳۹۶/۱۰/۲۷
۱۹/۵
اندوه و نشاط از حالات روحی و روانی انسان هست که خیر و شر بودن آنها بستگی به بینش انسان و جهتگیری او در برابر رویدادهای جهان دارد. از آنجائی که این حالات از مهمترین احساسات طبیعی انسان است، پیروان ادیان الهی معتقدند که تنها این ادیان توانستهاند برنامه کاملی برای زندگی انسان ارائه دهند که ضمن پاسخگویی به نیازهای بشر با فطرت او نیز سازگار بوده و ضامن سعادت واقعی او در دنیا و آخرت باشد. روان شناسان نیز بر این باورند؛ اطلاعاتی که به سیستم ذهنی انسان وارد میشود، نقش مهم و تعیینکنندهای در جهتگیری رفتار انسان دارد و باورهای کلی انسان نسبت به هستی در رفتارهای اخلاقی او موثّر است. بعضی وقتها انسان بهظاهر هیچگونه مشکل خاصی در زندگی احساس نمیکند، ولی گرفتگی درونی و بیحالی روح و روان او را تحتفشار قرار میدهد بهگونهای که خود انسان نیز برای آن دلیل و علّتی نمییابد، امّا گاهی همین انسان را نسیمی خاص از رحمت الهی مینوازد و سبکبالی خاصی برای او پیش میآورد که دچار آرامش و انبساط روحی میگردد. اینگونه حالات، گرفتگی و انبساط یا قبض و بسط روح گاه اختیاری است و گاه هم غیر اختیاری. گاه علّت آن را میدانیم و معلوم السبب است و گاهی هم در پی علّت و سبب آن هستیم و مجهول السبب است. در قرآن و روایات از حزن و اندوهِ سازنده، همچون نشاط و سرور ستایششده است و شادی و نشاطی را مطلوب دانستهاند که موجب غفلت و سرمستی انسان نگردد؛ و همچنین اسلام با اشرافی که بر روح و روان آدمی دارد، در زمینه شادی راهکارهای اساسی در نظر گرفته که رعایت آنها شادی را در انسان نهادینه میکند و از ظاهر به باطن میبرد و همینطور باریشههای غم و اندوه مبارزه کرده و غمی که موجب افسردگی میشود را از ناحیه شیطان میداند. در حقیقت این احساسات همچون دیگر احساسات انسان، اگر مهار نشود و بیضابطه باشد، بهطور حتم، زیانهایی را به دنبال خواهد داشت، لذا باید مرز شادیها و تفریحات سالم و مشروع، از شادیهای ناروا روشن گردد.