عنوان

تاملی در سرلوح قرآن های تذهیب شده عصر تیموری و قاجار )مطالعه تطبیقی سرلو حهای قرآنی موجود در موزۀ آستانه مقدسه قم و کتابخانه مرکزی تبریز(

فارسی

تاملی در سرلوح قرآن های تذهیب شده عصر تیموری و قاجار )مطالعه تطبیقی سرلو حهای قرآنی موجود در موزۀ آستانه مقدسه قم و کتابخانه مرکزی تبریز(

[مقاله]

فرنوش شمیلی، فاطمه غفوری‌فر، مهدی محمدزاده.

۳۰ ص.

هنر تذهیب یکی از هنرهای تزئینی کاربردی است که زیرمجموعه هنر کتاب آرایی محسوب می شود. قرآن آرایی از جمله بسترهای مناسب برای تجلی این هنر است که از اوایل قرون اسلامی با یکدیگر اجین شده اند. هنر تذهیب را می توان در کابردهای مختلف قرآن آرایی از جمله تزئینات صفحات افتتاح، صفحات آغازین جزء ها و غیره در قالب های شمسه یا سرلوح مشاهده نمود. در طول زمان، تزئینات سرلوح بیشتر مورد استفاده هنرمندان قرار گرفته و از دوره تیموری و قاجار نمونه های قابل تأملی برجای مانده است. نمونه های تیموری نگهداری شده در موزه آستانه مقدس قم و نمونه های قاجاری ذخیره شده در کتابخانه مرکزی تبریز از ذخایر ارزشمند ملّی در زمینه نسخ قرآنی مذهِّب هستند که تاکنون بررسی شده اند. این پژوهش ضمن شناسایی و معرفی سرلوح قرآن های مذکور خصوصیت های بصری سرلوح قرآن ها را با تأکید بر نقوش تزئینی و کیفیت بصری نهفته در این نسخ بررسی می کند. تحقیق حاضر به دو سؤال اساسی پاسخ می دهد: سرلوح های منتخب قرآن های عصر تیموری موزه آستانه قم و قرآن های مذهِّب قاجار کتابخانه مرکزی تبریز از چه ویژگی بصری تزئینی برخوردارند؟ نقاط اشتراک و افتراق در سرلوح قرآن های تیموری و قاجار موزه آستانه قم و کتابخانه مرکزی تبریز چیستند؟ این پژوهش توصیفی تحلیلی آثار مورد نظر را با روش تطبیقی ارزیابی کرده است. جمع آوری منابع به صورت کتابخانه ای و گردآوری نمونه ها با روش میدانی انجام شده است. برآیند تحقیق نشان داد، سرلوح قرآن های تیموری از نظر تناسب صفحات و نقوش تزئینی از ویژگی منسجم و استحکام بصری در فرم و نقش برخوردار بوده اند، اما ترکیب نقوش سرلوح های قاجار، ساختاری نسبتاً پراکنده دارد. استفاده از نقوش اسلیمی، ختایی و رنگ طلا و لاجورد با نسبت های متغیر در هر دو آثار دیده شده است. نظام حاکم در تناسب صفحه آرایی های آثار دو دوره، مبنی بر تناسبات طلایی و مستطیل ایستا بوده و بر اساس ترکیب بندی سه کتیبه ای و پنج کتیبه ای استوار است.

مطالعات فرهنگ - ارتباطات

شماره ۴۴ ( از صفحه ۱۴۹ - ۱۷۸)

سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷

آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه (س). موزه

کتابخانه مرکزی تبریز

قرآن

Koran

-- Decoration

-- تزئین

تذهیب

Islamic illumination of books and manuscripts

Illumination of Books and manuscripts

Illumination of books and manuscripts, islamic

a06

a06

a06

a06

تذهیب‌های قرآنی، سرلوح قرآن‌های مذهب عصر تیموری ،سرلوح قرآن‌های مذهب عصر قاجار ،ساختار عناصر تزئینی و بصری

فرنوش، شمیلی

غفوری‌فر، فاطمه، همکار

محمدزاده، مهدی، همکار

m1093620.pdf

لیبلیبل

AF

SM

257153