عنوان

وحدت مذهبی ایرانیان در دوره ی صفوی

فارسی

وحدت مذهبی ایرانیان در دوره ی صفوی

[مقاله]

نویسنده:احسان اشراقی، نصرت خاتون علوی،

۲۴ص.

تشکیل حکومت صفویه در ایران، به دلیل تاثیر تعیین‌کننده‌اش بر سرنوشت ایران، سرزمین‌های اسلامی و معادلات جهانی، مهم‌ترین واقعه‌ای بود که در سال‌های آغازین قرن دهم هجری در تاریخ جهان رخ نمود. بیش از آنکه شاه‌اسماعیل صفوی در سال 907 هجری قمری تاج شاهی بر سر نهد و مذهب اثنی‌عشری را مذهب رسمی ایران اعلام کند، سرزمین ایران عرصة کشمکش‌های متوالی مدعیان قدرت بود. در طول قرن‌هایی که از یورش مغول می‌گذشت، این سرزمین همچنان از دستیابی به استقلال و وحدت ارضی، و پیرو آن، هویت مستقل سیاسی محروم مانده بود. مقارن با روی کار آمدن صفویه، ازبکان در شرق، و عثمانی‌ها در غرب ایران فرمان می‌راندند و هر دو درصدد گسترش نفوذ خود در سرزمین ایران بودند و اگر قدرت نیرومندی روی کار نمی‌آمد، چه‌بسا ایران در متصرفات ازبکان و عثمانی‌ها ادغام می‌شد و برای همیشه از کسب استقلال بی‌نصیب می‌ماند. در چنین هنگامه‌ای، تشکیل دولت صفوی و گسترش قلمرو نفوذ آن تا مرزهای شناخته ایران، حیات دوباره‌ای به این کشور بخشید و با پی‌ریزی استقلال سیاسی و مذهبی آن، زمینه شکل‌گیری وحدت ملی را در ایران فراهم آورد.

"این باورهای غالیانه، هرچند هیچ سنخیتی با مذهب حقیقی شیعه نداشت، چنان پویا و محرک بود که مرشدان طریقت را از شیخ‌جنید به بعد، به تکاپویی واداشت که مهم‌ترین ثمرة آن تشکیل دولت در آغاز سدة دهم هجری بود؛ اما جای شگفتی است که هیچ یک از مورخان نخستین صفوی، همانند امینی، خواندمیر، صاحب گمنام جهانگشای خاقان، و وقایع‌نگاران بعدی، هرگز به وجود چنین عقیده‌ای در نزد مرشد کامل طریقت همچون شاه‌اسماعیل و مریدان وی اشاره‌ای نکرده‌اند؛ بلکه همگان بر این نکته تأکید دارند که اسماعیل بر مذهب حق شیعة امامی بود و برای احیای شریعت و اجرای عدالت و ازمیان بردن «ظلم ظلمه و تراکمه» در قلمرو ایران خروج کرد. (الشیبی، 1374، ص388-389) به نظر نمی‌رسد که اسماعیل در زمان به‌قدرت رسیدن ـ که تنها چهارده سال سن داشت ـ آن‌قدر دارای بینش سیاسی باشد که بتواند اهدافی بزرگ را از رهگذر مذهب تشیع مدنظر داشته باشد؛ از سوی دیگر، خطر بزرگ واداشتن دست‌کم دو سوم مردم سنی‌مذهب کشور به روی‌گرداندن از اعتقادات خویش نیز وجود داشت که اسماعیل و اطرافیانش حتما به آن واقف بودند؛ اما پاسخ شاه به مشاورانش، باز هم نشانگر اعتقادی بودن عمل وی (گسترش تشیع) است که او خود را مأمور به انجام آن می‌دید: «به یاری خدا، اگر رعیت حرفی بگویند، شمشیر می‌کشم و یک تن را زنده نمی‌گذاریم». در واقع «صدور» نخستین در روند تغییر مذهب جامعة ایران از سنت به تشیع امامی، به‌لحاظ کار تبلیغاتی منشأ خدمات بزرگی بوده‌اند، و بدون شک، صفویان بدون همیاری آنان نمی‌توانستند به وحدت مذهبی در جامعه دست یابند؛ اما پس از این دوره، دیگر لزومی به تاریخ سیاسی- مذهبی صفویه، اعم از شیخ‌الاسلام و ملاباشی آنچه در جزو کارکردهای اصلی آنها قرار داشت، استحکام بخشیدن به مبادی اعتقادی جامعه و اجرای احکام شریعت در میان توده‌های اجتماعی بود."

شیعه شناسی

شماره ۴۷علمی-پژوهشی (وزارت علوم)/(۲۴صفحه - از ۲۵۹تا ۲۸۲)

پاییز ۱۳۹۳

آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه (س)

وحدت اسلامی

Islam

وحدت ملی

National Unity

<الوحدة=وحدة> الوطنیة

آرامگاه‌ها

Tombs

Sculptural monuments

mausoleums

Panislamism

-- Unity

a06

a06

a08

a08

a08

a08

a08

a08

a08

a06

ایران

Iran

-- تاریخ

-- History

-- صفویان، ۹۰۷ - ۱۱۴۸ق.

-- Safavids, 1502 - 1736

a07

a07

مذهب ، صفوی ، ایران ، سیاسی ، مذهب تشیع ، اسماعیل ، وحدت ، حکومت ، مغولان ، وحدت مذهبی ایرانیان

صفویه ،تشیع ،وحدت ملی ،عنصر ایرانی ،وحدت ایرانی، آرامگاه ها، متولیان مزارات، آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س)، حرم امام رضا (ع)

اشراقی، احسان

علوی، نصرت خاتون

وحدت مذهبی ایرانیان در دوره ی صفوی.pdf

لیبلیبل

AF

SM

257153