"و این ضعیف از آن جمله و طایفه شده که نعت او شامل ایشان بوده و شکر آن بر ایشا واجب و لازم شده مدتی کوشش و سعی نمودم تا وسیلهء به دست آرم که بجناب او نزدیک آردم و بحضرت او واصل شوم،نیافتم هیچچیز گزیدهتر بنزدیک او و دوام و ذکر او در مرور ایام و ازمان از کتابی و تصنیفی که من در آن جمع کنم و یاد کنم در آن اخبار شهر قم و چه هدیه و تحفهء بهتر از آن نیافتم»15و نیز با نگاهی به دلایل تصنیف کتاب از سوی نویسنده که بنابر قول خودش: «مهیج بر تالیف آن سه چیز بوده است»:16 اول-جاودان ماندن نام مولف و سنتهای پسندیدهء بزرگان پیشین، دوم-نبودن کتابی که به اخبار قم و بزرگان آن پرداخه باشد، سوم-تالیف کتاب ابو عبد الله حمزة بن حسن اصفهانی در مورد اصفهان که کمبود کتابی همچون آن را در مورد قم آشکارتر میسازد،نمیتوان نظر فوق را پذیرفت و شاید صحیحتر آن باشد که بگوییم وی این کتاب را به نام صاحب بن عباد جهت پاسخی به الطاف و ادای«شکر بندگیش»فراهم آورده است. مولف در نگارش تاریخ قم به غیر از مشاهدات عینی و متکی بودن بر معرفت شخصی به امور جاری عصر خویش،از کتابها،مآخذ معتبر قدیم و دفاتر رسمی و تواریخ و اسناد محلی-که بعضی از آنها امروز وجود ندارد-و روایتهای شفاهی گونهگون سود برده است: «و من بیشتر از آنچ در این کتاب مسطور است از کتابهای بلدان و بنیان و تواریخ خلفا و از کسانی که ایشانرا معرفتی و خبری و دانشی بوده بدان یاد گرفتم و از صحف و دفاتر موجوده بنزدیک ایشان بیرون آوردم»17وی گاه فقط به نام کتاب و نویسنده هردو اشاره میکند و گاه تنها نام کتاب و یا فقط نام مؤلف آنها را ذکر میکند اما منابع شفاهی خود را به گونهای دقیق به خواننده معرفی نمینماید و اغلب با آوردن عباراتی مانند:«راویان قم چنین روایت کنند»یا«از بعضی از ثقات روایتست»مطالب را عرضه میکند."
کتاب ماه تاریخ و جغرافیا
،شماره ۴۷و۴۶(۱۱ صفحه - از ۷۲ تا ۸۲)
، مرداد و شهريور ۱۳۸۰
قم
Qom (Iran)
-- تاریخ
-- History
a07
a07
قم ، حسن بنمحمد بن حسن ، خراج ، تاریخ قم ، مالیات ، حسن بنمحمد بن حسن قمی ، کتاب ، زمین ، مساحی ، ایران