هج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون میباشد، و هر کس به انداز تشنگی خود، از این دریا چشیده است. یکی از مباحثی که بایستی بدان توجه کرد، عواملی است که مربوط به اقبال و ادبار دولتها میشود. هر دولت و حکومتی، برای اینکه سالیان بیشتری حکومت کند و استوار بماند، لازم است اصول و روشهایی را به کار بندد، تا اقبالش بر ادبارش غلبه کند و بر اریک قدرت، مدت زمان بیشتری تکیه زند. حضرت علی (ع)، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامع اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دستهبندی و مرتب شود و آنها را بهصورت منسجم آورد. تشخیص مسیر درست و جلوگیری از انحراف، گمراهی و افراط و تفریط، حکومت را به اهداف عالی خویش میرساند و یک زندگی راحت را به جامعه ارزانی میدارد. رسال پیش رو با استفاده از روش کتابخانهای نوشته شده است و با جمعآوری و دستهبندی مطالب مربوطه از آموزههای امام علی (ع) به تشکیل خانواده حدیث پرداخته شده است. در این رساله با توجه به فرمایشات امیرالمأمنین علی (ع) عوامل فروپاشی جوامع به چهار قسمت تفکیک شده است. عوامل سیاسی مانند: ولایتناپذیری، استبداد و خودکامگی و قدرتطلبی که ظهورش در یک حکومت فروپاشی آنرا رقم خواهد زد. از نگاه امیرالمأمنین (ع) عامل دیگری که سقوط یک جامعه را در پی دارد، عوامل اجتماعی است. اختلاف و تفرقه، جهادگریزی و ترک امر به معروف از جمل این عوامل است. عوامل فرهنگی، شامل مواردی همچون، دنیاطلبی، وارونگی ارزشی، جهل و نادانی و... است که ظهور آن در یک حکومت ملازم با فروپاشی است. آخرین عوامل فروپاشی عوامل اثرگذار عرص اقتصادی است که مباحثی مانند، فقر و ناداری، فرورفتن در کامرانی، تصرف در بیتالمال، توزیع نابرابر امکانات از جمل این عوامل است. در پایان هر فصل نیز عوامل تحکیمکننده را مطرح نمودهایم. عواملی که در چهار حوز عنوان شده، از انحطاط جوامع و سقوط آنها جلوگیری میکند. مانند: ولایتپذیری، اتحاد و انسجام ملی، آگاهی و بصیرت، حراست از بیتالمال و رفاه عمومی
بررسی و تحلیل عوامل فروپاشی جوامع از منظر امام علی(علیه السلام) با تاکید بر نهج البلاغه