عنوان

حوزه معنایی "اطاعت" در قر آن کریم

۲۹۰۰پ

فارسی

حوزه معنایی "اطاعت" در قر آن کریم

[پایان نامه]

/ امین ولی پوری گودرزی

؛ استاد راهنما: عبدالهادی فقهی زاده

: دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)

، ۱۳۹۳

۱۱۵ ص.

کتابنامه: ص.۱۱۲ -۱۱۵؛ همچنین به صورت زیرنویس

کارشناسی ارشد

علوم قرآن و حدیث

۱۳۹۳/۰۶/۱۶

۱۷/۲۵

تبیین حوزه معنایی واژگان در قرآن کریم امری است که در گرو شناخت معنای دقیق واژه است. در معناشناسی واژگان نخست ریشه شناسی واژه مورد نظر و سپس تبیین روابط همنشینی، جانشینی و تقابل با دیگر واژگان مرتبط و در نهایت تبیین جایگاه واژه مورد نظر در مفاهیم مرتبط با آن ارزیابی می‌گردد. معنای اساسی اطاعت با مراجعه به معاجم کهن عربی «فرمانبردن با میل و رغبت» ذکر گردیده است، درباره مهم‌ترین همنشین‌های اطاعت باید گفت، دسته اول شامل آیاتی هستند که اطاعت با «الله» همنشین شده است. در این آیات، اطاعت بیشتر به صورت امر به کار رفته و رنگ و بوی عبادی دارد. لذا بیشتر معنایی مرتبط با پیروی و گردن نهادن در برابر دستورات الهی و نیز به معنای اهل یک گروه شدن و در زمره آنان قرار گرفتن بدست می‌آید. در آیات همنشینی با «رب» شاهد آن هستیم که اطاعت به معنای سازش نکردن باشیطان، کافران و گنه‌کاران آمده به این معنا که انسان نباید آنان را ارباب خود قرار دهد. در آیات همنشینی با رسول، اطاعت به صورت امر به کار رفته است و در واقع اطاعت رسول، به معنای اطاعت «الله» آمده است لذا به اطاعت بی‌چون و چرا در همه زمینه‌ها از دستورات پیامبر امر می‌کند و دلائل و سپس نتایج مثبت اطاعت از رسول بیان می‌شود. از همنشینی «اطاعت و سمع» نیز این نکته قابل توجه است که مطیع دستورات مطاع خود را هم با دل و جان پذیرفته و هم در مقام عمل آن فرامین را بطور کامل به انجام می‌رساند. در مورد جانشین‌های اطاعت باید گفت که این واژگان به وسیله اشتراک همنشین‌ها و یا موازنه ساختاری آیات شناسایی شده‌اند و در یک حوزه معنایی با اطاعت قرار می‌گیرند. از مهم‌ترین جانشین‌ها «شکر» است لذا یکی از اقسام شکر، اطاعت و پیروی از دستورات حقتعالی است چرا که بنده با اطاعت از مولای خود هم شکر نعمات او را به جای آورده و شکر خدا یاد آورى نعمت‌هاى او و ثنا گوئى در مقابل آنهاست. واژه‌های عبادت، اتّباع و تسلیم از دیگر جانشین‌ها هستند. اتّباع از ریشه‌های پرکاربرد قرآن و معنای نزدیکی با اطاعت دارد لذا واژه‌ ایست که در بسیاری موارد جانشین اطاعت شده است، تسلیم نیز دارای قرابت معنایی با اطاعت است تا آنجا که بسیاری روح اسلام و تسلیم شدن در برابر پروردگار را معنای کامل اطاعت از خداوند دانسته‌اند. دربارۀ متقابل‌های اطاعت کلماتی مانند عصیان، اجتناب، توّلی و مخالفت که در تقابل مستقیم با اطاعت قرار دارند. عصیان در بسیاری از آیات با واژۀ «امر» همنشین گردیده است و چون اطاعت در جایی بکار می‌رود که فرمان و یا دستوری باشد لذا در بررسی واژه عصیان می‌توان آن را دقیقاً مخالف و ضد اطاعت دانست. کلید واژه‌ها: معناشناسی، اطاعت، عصیان، تسلیم، توّلی، اتّباع و قرآن کریم

اطاعت -- جنبه های قرآنی

ولی پوری گودرزی

، امین

فقهی زاده

، عبدالهادی

، استاد راهنما

ایران

موسسه علمی وفرهنگی دارالحدیث قم

20180109

p ۲۹۰۰

p

TF

92029

1

a

Y