زیر نظر محمود واعظی [برای] مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکده تحقیقات راهبردی، گروه پژوهشی سیاست خارجی
تهران
مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک
۱۳۸۹
۶۴۶ ص: نمودار، جدول
عنوان
0
کتابنامه
فهرست مطالب: فصل دوم: ایران و دیپلماسی انرژی.- فصل سوم: امنیت انرژی و سیاست خارجی.- فصل چهارم: ایران و فرصتهای جهانی عرصه انرژی.- فصل پنجم: تحریمهای خارجی و صنعت نفت ایران.-
به دلیل اهمیت اقتصاد و نقشی که انرژی به ویژه نفت و گاز به عنوان موتور صنعت مدرن در دنیا ایفا میکند، جایگاه کشورهای عمده صادر کننده نفت و گاز بیش از پیش برجسته شده است و بدین جهت است که در دوره گفتمان توسعه محور، خلیج فارس به عنوان هارتلند انرژی جهان حائز اهمیت شده است. با پایان عصر ژئوپولیتیک سنتی و ظهور ژئوپولی نومیک، توجه جامعه بینالملل به عوامل سریع رشد و توسعه اقتصادی و میزان مصرف نفت در جهان در پرتو رشد بالای مصرف انرژی در آسیا جلب شد. در این راستا جایگاه خاورمیانه با داشتن بیشترین ذخایر شناخته شده نفت در جهان، ارتقا پیدا کرد. سیاست خارجی توسعهگرا همانگونه که از نام آن برمی آید، رسالت اصلی خود را، زمینهسازی برای تحقق فرایند توسعه کشور تعریف میکند. به بیان دیگر، چنین سیاستی، در واقع، یکی از ابزارهای اصلی دولت توسعهگرا جهت عینیت بخشی به اهداف خود میباشد. این سیاست خارجی، سه وظیفه اصلی را با هدف ت╩مین منافع ملی در دستور کار دارد: الف. ایجاد و حفظ ثبات در محیط امنیتی.- ب. جذب منابع بینالمللی برای توسعه.- ج. تصویرسازی یک کشور به عنوان فرصت جمعی . در این بحث ضرورت پرداختن به موضوع نفت و سیاست خارجی موقعی بیشتر مشخص خواهد شد که توجه داشته باشیم، نفت از یک سو نقشی در سیاست و در ارتباط با قدرت و امنیت و از دیگر سو نقشی در اقتصاد سیاسی جهانی دارد؛ به این ترتیب از یک طرف در حوزه داخلی ت╩ثیرات عمیقی بر جای میگذارد و از طرف دیگر در عرصه خارجی و بینالمللی نقشآفرین است. همین خصوصیات نفت است که نفت را به متغیر پیچیدهای بدل میکند. از این رو مهمترین جنبههای این پدیده برای کشورهای تولید کننده نفت و گاز، موضوع نفت و گاز، موضوع نفت و امنیت انرژی و نوع نگرش طراحان سیاست خارجی این کشورها به این مقوله است. در این رابطه دو الگوی متفاوت بر موضوع نفت و امنیت انرژی حاکم است که بر تفکرات حوزه سیاست خارجی ما نیز سایه افکنده است. الگوی اول مبتنی بر دیدگاهی است که نفت را در قالب نگرش قدرت، محور امنیت ملی مینگرد. الگوی دوم مت╩ثر از نگرش امنیت متقابل و به هم پیوسته بوده و بر این باور است که امینت یک ملت زمانی افزایش مییابد که امنیت همه ملتها ارتقا یابد. هر دو نگرش در ایران طرفدارانی دارد. نگرش اول اساسا نقش ایران در حوزه نفت و امنیت انرژی را از منظر بازدارندگی منفی مینگرند و نقطه قوت ایران را توان امنیتزدیی در امنیت جهانی انرژی میداند. طرفداران نگرش دوم در ایران با توجه به فرصتها و محدودیتهایی که نظام بینالملل پیش روی جمهوری اسلامی ایران قرار میدهد، بر این باورند که برای توسعه ملی برونگرای مد نظر سند چشم انداز، به عنوان مهمترین هدف پیش روی نظام سیاسی کشور در دو دهه آینده، در حوزه نفت و امنیت انرژی نیز باید به رقابت در چارچوب همکاری پرداخته و به منزله بازیگری قدرتمند در حوزه امنیت انرژی نقشی مثبت ایفا کنیم
مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی