عنوان

نظریه امر بین الامرین در اندیشه ملا محمد طاهر قمی و تصحیح و تحقیق رساله (بهجه الدارین فی امر بین الامرین) وی

۲۶۳۱پ

فارسی

نظریه امر بین الامرین در اندیشه ملا محمد طاهر قمی و تصحیح و تحقیق رساله (بهجه الدارین فی امر بین الامرین) وی

[پایان نامه]

/ فهیمه جعفری

؛ استاد راهنما: محمد مهدی کرباسچی؛ استاد مشاور: محمد هادی ملازاده

: دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)

، ۱۳۹۴

۱۵۶ ص.

کتابنامه: ص. ۱۴۹ - ۱۵۶؛ همچنین به صورت زیرنویس

کارشناسی ارشد

علوم حدیث (گرایش کلام و عقاید)

۱۳۹۴/۱۵/۱۵

۱۹/۵

أمر بین الأمرین اصطلاحی کلامی در مسئله جبر و اختیار انسان است و در مقابل دو نظریه جبر و تفویض قرار دارد. این اصطلاح نخستین بار از سوی ائمه معصومین ^ در پاسخ به مجبور یا مختار بودن انسان مطرح شده است و اشاره به آن دارد که انسان در أفعال خود نه مجبور است و نه اختیار مطلق دارد؛ بلکه چیزی میان این دو است. در تفسیر این نظریه بحث و گفتگو بسیار بوده و هست؛ فیلسوفان و متکلمان امامیه که از طرفداران این دیدگاه می¬باشند هر کدام به نحوی آن را تفسیر کرده‌اند. از نظر برخی متکلمان آنچه حکما در تبیین نظریه أمر بین الأمرین گفته‌اند به جبر منتهی می¬شود. از جمله¬ی این متکلمان ملا محمد طاهر قمی یکی از علمای امامیه در قرن یازدهم هجری می¬باشد. وی در آثار خود ضمن نقد دیدگاه جبر و تفویض و إثبات أمر بین الأمرین، دیدگاه حکما در این زمینه را مردود می¬داند. یکی از تألیفات این عالم برجسته که به صورت نسخه خطی موجود است، رساله «بهجة الدارین فی الأمر بین الأمرین» می¬باشد.پژوهش حاضر، ضمن بیان دیدگاه ملا محمد طاهر قمی در مسئله جبر و اختیار و تفسیر وی از نظریه أمر بین الأمرین، به تصحیح و تحقیق کتاب بهجة الدارین وی می¬پردازد. برای این منظور علاوه بر استفاده از آثار خطی و چاپی که از وی در دسترس بود، جهت تبیین برخی مطالب به آثار سایر اندیشمندان نیز مراجعه شده است.نتایج این پژوهش گویای این است که ملا محمد طاهر قمی همچون سایر علمای امامیه دیدگاه جبر را باطل می-داند؛ چرا که لازمه آن بیهوده بودن ثواب و عقاب و وعده و وعید می¬باشد. همچنین او با استناد به روایات متعدد تفویض را نیز رد می¬کند و لازمه آن را معزول ساختن خداوند از سلطنتش می¬داند و به پیروی از ائمه معصومین ^ نظریه أمر بین الأمرین را حق می¬داند و بیان می¬کند منظور از این دیدگاه این است که طاعت و معصیت با اختیار خود انسان و به توفیق یا خذلان الهی و مشیت و اراده او از انسان صادر می¬شود و با تعلق این امور صدور فعل از او وجوب عقلی پیدا نمی¬کند؛ بلکه طبق عادت واجب می¬شود و صدور فعل اولویت پیدا می¬کند.این در حالی است که حکما بر این باورند که شیء ممکن تا به حد ضرورت و وجوب نرسد به وجود نمی¬آید و فعل انسان هم از جمله ممکنات است و تا به حد وجوب نرسد از او صادر نمی¬شود؛ اما محمد طاهر این عقیده حکما را عین جبر می¬داند و به شدت با مبانی این دیدگاه مخالفت می¬کند؛ چرا که حکما به دو دلیل قائل به ایجاب هستند و قول اولویت را باطل می¬دانند: محال بودن ترجیح بلا مرجّح و محال بودن تخلّف معلول از علّت تامّه؛ اما مؤلف ما، آنها را جایز می¬داند و معتقد است اگرچه این دو امکان عادی ندارند و عادتاً اتفاق نمی¬افتند؛ ولی امکان عقلی دارند.واژگان کلیدی: جبر، اختیار، تفویض، أمر بین الأمرین، محمد طاهر قمی، بهجة الدارین.

جعفری کفرانی

، فهیمه

کرباسچی

ملازاده

، محمد مهدی

، محمدهادی

، استاد راهنما

، استاد مشاور

ایران

موسسه علمی وفرهنگی دارالحدیث قم

20170926

P۲۶۳۱

p

TF

92029

1

a

Y