اسلام در میان مکتبهای الهی، نه تنها ارزش و اهتمام ویژه ای برای رویاروییها و بحثهای علمی قائل شده است، بلکه شیوه و روشهای کاربردی آن را نیز از طریق رسولش به ما آموخته است. مسأله تحقیق این رساله بررسی و تحلیل مجموعه مناظرات توحیدی رسول اکرم به منظور دستیابی و کشف شیوه ها و نکات کاربردی رویاروییهای آن حضرت با دیگر اندیشان زمان می باشد. ابتدا با بررسی اجمالی دین و فلسفه پیدایش آن، نقش مهم گفتگوهای بین ادیان را بررسی نموده و بخش دوم در 5 فصل، تعریف، ارکان، انواع مشروع و غیر مشروع مناظره را تحقیق کرده، آداب مناظره برهانی را از جهات مختلف و نیز آفات آن را مورد مطالعه قرار داده است. بخش سوم در سه فصل مراتب توحید و شرک به تفصیل به عنوان دو مسأله مهم شرایع آسمانی، همراه با بررسی معیارها و مرز اصلی توحید و شرک را به پایان برده است. بخش چهارم در 11 فصل مهم با بررسی افکار و فرقه های موجود در عصر بعثت آغاز شده، موضوعات مورد بحث به تفکیک، اهداف مناظرات، شیوه های ورود، اخلاقیات مناظراتی حضرت، استدلالات، فنون ویژه نبوی، کیفیت پاسخها، نقش امدادهای غیبی و نیز جایگاه مثال در مناظرات نبوی و نتایج مناظرات مختلف حضرت، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.