عنوان

منهج حدیثی شیخ حر (ره) در وسایل الشیعه

فارسی

منهج حدیثی شیخ حر (ره) در وسایل الشیعه

حسین رحمانی تیرکلائی

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

1388

سنت معصومین پس از قرآن کریم به عنوان دومین منبع اساسی کشف و تبیین معارف دین اسلام است. سنت معصوم از طریق روایاتی به دست می آید که در مجموعه های روایی به جا مانده از ادوار گذشته به ویژه عضر غیبت به ودیعه نهاده شده است. این مجموعه ها اغلب در قالب روایات فقهی و مربوط به اعمال مکلفین است که مهمترین آنها چهار کتاب مشهور به کتب اربعه شیعه و توسط سه دانشمند بزرگ قرون چهارم و پنجم یعنی کلینی در کافی، شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه و شیخ طوسی در تهذیب و استبصار گرد آمده است. از این پس مستند فقهای شیعه در استخراج احکام غالبا بر این چهار کتاب بود. در دورانهای بعد برخی از علما سعی در تجمیع این کتب برای سهل الوصول کردن کار فقها نمودند. از جمله مرحوم صاحب معالم در منتقی الجمان و فیض کاشانی در وافی به این کار اقدام کردند. با این حال کتب در گردآوری روایات جامع نبوده و نظم و ترتیب لازم در جهت آسان سازی کار فقها حائز نبودند. از این رو مرحوم شیخ حر عاملی به پا خواست و با نگارش کتاب ارزشمند ص وسایل الشیعه الی تفصیل مسائل الشریعه به این مهم اقدام کرد. وسایل الشیعه حاوی روایات کتب اربعه و علاوه بر آن روایات بسیاری از کتب روایی و فقهی دیگر است اضافه بر آن این کتاب در سبک گردآوری روایات و منهج تبویب دارای نظم ویژه ای است که دستیابی به کلیه روایات را در یک مسأله بسیار آسان می کند. از این رو همة عالمان و فقها از همان عصر نگارش کتاب تا به امروز آن را مرجع و منبع اصلی در استخراج احکام شرعی قرار دادند. شایان ذکر است که شیخ حر عاملی در دورانی می زیسته که تفکر اخباری در جامعه آن روز غالب بوده است و شیخ نیز تا حدی به این تفکر متمایل بوده و این امر در نگارشهای ایشان مؤثر بوده است. مثلا ایشان در شرح روایات به آیات قرآن استناد نکرده و فهم آیات را مختص اهل بیت می دانسته است. همچنین شیخ روش متأخرین را در تقسیم حدیث به انواع چهار گانة صحیح، حسن، موثق و ضعیف مورد مناقشه قرار داده است و علم رجال را نیز به شیوة رجالیون چندان قابل دفاع نمی دانسته و فقط از باب فواید مترتب بر این علم آن را جایز می دانسته است. شیخ روایات کتب اربعه و دیگر کتب حدیثی را صحیح می دانسته و معتقد است که صحت این روایات از یک قرائنی است که قدما به آن عمل می کرده اند. از این رو شاید روایاتی را نتوان یافت که شیخ در مباحث خود در صحت آن تردید کرده باشد و همه روایات متعارض را به شیوه های خود قابل جمع دانسته است. ایشان گرچه به علم رجال چندان تمایلی نداشته ولی چنانکه گفتیم این علم را دارای فواید بسیاری می دانسته و در این موارد زیادی به بررسی اسناد و توضیح پیرامون آن پرداخته است. از مهمترین اشکالاتی که بر این کتاب ارزشمند گرفته شده است. تقطیع روایات است که در جای خود به آن پاسخ گفته شده و این امر با توجه صلاحیت علمی شیخ نقصی بر کتاب وارد نمی سازد.

پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه;