اوضاع سیاسی فرهنگی ایران به عنوان بستر انقلاب و دفاع مقدس بازخوانی می گردد و پس از گذر از مراحل جنگ، وضعیت تاریخی مردم قم در گذشته و حال به عنوان کانون قیام و مهد فرهنگ اهل بیت علیهم السلام با توجه به روایات وارده در مورد مردم این شهر بیان می شود. تأثیرپذیری این فرهنگ ورود حضرت معصومه(س) و تأسیس حوزه علمیه تقویت می گردد با هدایت رهبریت دینی مبارزات داخلی و جهاد با دشمن خارجی شکل می گیرد و در این عرصه عناصر جهاد و شهادت فراگیر و عینیت می یابد و مفاهیم آن تبیین می شود، از شهدا آثار متعدد باقی است که وصایای آنها بازتاب اندیشه آنان است. دروصایای شهدا آیات متعددی از قرآن وجود دارد و بیانگر انگیزه و نگرش آنان است واین آیات بر مبنای پیامی که دارند در سه دسته اعتقادی، اجتماعی و اخلاقی تفکیک شده تبیین می گردد. کلام اهل بیت بطور عینی و نیز نقل به معنی در وصیت شهدا انعکاس دارد که در سه دسته اعتقادی، اجتماعی و اخلاقی تقسیم و بیان گردیده است. علاوه بر آیات و روایات موضوعات مختلف دیگری در وصایای شهدا مطرح گردیده که دارای مبانی قرآنی یا روایی است آن مباحث همراه با مصدایق مربوطه گزارش می گردد. در نهایت این تحقیق تبیین می کند شهدا با بهره گیری از فرهنگ اهل بیت علیهم السلام آگاهانه راه جهاد را انتخاب و بر همین اساس وصایای خود را نگاشته اند.