رویکردهای ناظر به جایگاه مخاطب در پیام رسانی از منظر قرآن کریم (با تمرکز بر آیات قرآنی مشتمل بر درخواست مخاطب)
قاسم کرباسیان
قم
جایگاه مخاطب در پیامرسانی، از جمله مسائل محل بحث و اساسی در عرصه مطالعاتمربوط به ارتباطات و رسانه بوده که منجر به شکل گیری رویکردهای مختلفی در این رابطهشده است. رویکرد خواسته محور و رویکرد مصلحت محور از جمله عمده ر ویکردهایمطرح در این زمینه می باشند.این پژوهش با هدف هموار سازی مسیر تحقق الگوی ارتباطات اسلامی و همچنین کمک بهرسانههای اسلامی برای اتخاذ رویکردی مناسب در عرصه پیام رسانی، کوشیده است تا ایندو رویکرد مطرح را به قرآن کریم عرضه نماید و با استنطاق این کتا ب آسمانی، دیدگاه آنرا در مورد این دو رویکرد جویا شود. این پژوهش با استفاده از روش اسنادی به مطالعهحول این موضوع پرداخته و سعی کرده تا به بررسی و مطالعه آیاتی از قرآن کریم کهمشتمل بر درخواست مخاطبین در حوزه پیام رسانی هستند و به نوعی، طلب و درخواستمخاطبین برای دریافت نوع خاصی از پیام را مطرح کرده اند، بپردازد و این آیات را از نظرتوجه یا عدم توجه به خواسته مطرح شده از سوی مخاطبین، بررسی نماید و با معیار قراردادن نتیجه این بررسی، صحت و سقم هر یک از رویکردها را به دست آورد.نتیجه ای که در جریان این فرایند پژوهشی به دست آمد حاکی از این بود که در فرهنگقرآنی، مصلحت مخاطب در عرصه پیام رسانی پایه و محور بوده و خواسته مخاطب نیز درصورت همخوانی و همسو بودن با مصلحت، مورد توجه است؛ همچنان که مخاطب واقتضائات مرتبط به وی نیز در عرصه پیام رسانی و تولید پیام مور د توجه قرار می گیرند.بنابراین میتوان چنین گفت که در این رویکرد شاهد نوعی دو سویگی در مورد جهتارتباط بین فرستنده و مخاطب هستیم. بر این اساس می توان گفت هیچ کدام از دو رویکردخواسته محور و مصلحت محور مورد تأیید کامل قرآن کریم نبوده و هیچ یک از آنها بافرهنگ قرآنی سازگاری کامل ندارند.کلید واژه ها: مخاطب، پیام، پیامرسانی، رویکرد مصلحت محور، رویکرد خواسته محور.