کلیدواژه: علم خدا، قرآن، معناشناسی، علم خدا در جاهلیت، تفسیر علم خدا، جایگاه علم خدا، معناشناسی متون مقدس.
چاپی
کتابنامه: ص. ۳۳۳ - ۳۴۷؛ همچنین به صورت زیرنویس
دکتری
مدرسی معارف اسلامی(گرایش قرآن و متون اسلامی)
۲۸/۱۰/۱۳۹۱
۱۷
«علم خدا»، یکی از مهمترین مسائل مطرح در شناخت خدا و در متون دینی است. روش ها و رویکردهای دین شناسان در بررسی متون دینی یکسان نیست و هر گروه با روی آوری ویژه خود، به آن نگریسته، تو بر توی آن را واکاویده اند. متکلمان، فلاسفه، عرفا، مفسران و دیگر دانشمندان مسلمان، هر یک با رهیافت و روش خویش، لایه های گوناگون این بحث را بر رسیده اند. هر دسته از آنان در رهگذر این تلاش، گره هایی از این بحث گشوده؛ و یا گاهی، گرهی در آن انداخته اند. عرب قبل از عصر بعثت رسول اکرم(ص) نسبت به شناخت خدا؛ و به طور ویژه، نسبت به شناخت علم او، از دیدگاهی سطحی، محدود و نیز محصور در عالم ماده برخوردار بود. این نگرش ناقص و کم سو، در شعر و نثر بر جای مانده از این دوره، تبلور است. هدف از نگارش این مسأله ،آن است تا(با تأکید بر روش معناشناسی)، دیدگاه کامل وجامع قرآن کریم درباره«علم الهی» ترسیم گردد.آیات و روایات بیانگر«علم خدا» به دو دسته کلی، بخش پذیرند:«مضامین صریح» و «مضامین غیر صریح».دسته نخست، دو پاره را در بر دارد:پاره ای به «فعل دانستن» از سوی خدا پرداخته است، و پاره ای به«منبع این دانایی». آیات و روایاتی که به دلالت التزامی، «علم الهی» را بیان نمودهاند، در «مضامین غیر صریح» جای دارند. در این رساله، سعی شده تا در حد وسع، آیات و روایات این موضوع، با تاکید بر رهیافت معناشناختی، مورد مداقه قرار گیرند. در این رویکرد پژوهشی، دقت نظر در «میدانهای معنایی» و «واژههای کلیدی» و به طور خاص، «کلمه های کانونی» از اهمیتی خاص برخوردار است. این رویآورد، کاوش در سطوح معناشناختی را مطلبید. در بررسی «سطح های معناشناختی»، سعی بر آن بود تا ابتدا «معناشناختی واژگانی»، سپس«معناشناسی ترکیبی(جملهای-گزارهای)» و در مرحله سوم، «معناشناسی متناظر(شبکهای یا سیستمی)»، در هریک از میدانهای معناشناختی این موضوع مورد تعمق و دقت واقع شود. صدها آیه و روایت به تصریح یا تلویح، به بیان ابعاد علم الهی پرداختهاند. از مجموع این آیات و روایات استفاده میشود که خدای متعال از ازل، به همه موجودات آگاه بوده، هست و خواهد بود.