شرایط و مقتضیات دوران امام علی(ع)نسبت به همه معصومان متفاوت است .نهج البلاغه امام علی(ع)که عمدتا فرمایشات دوران پایانی عمر با برکت آن امام را در بر دارد سرشار از مسائل و نکاتی است که به صورت مستقیم به جامعه، حکومت و حقوق مردم باز می گردد .از جمله مباحثی که به دلیل شرایط و مقتضیات زمانی امام بیشتر مد نظر قرار گرفته و جای تأمل و تحقیق دارد شاخصه های جوامع نکوهیده از نگاه امام علی(ع)است .شناخت شاخصه های جوامع نکوهیده یکی از مباحث بسیار مهم جامعه شناسی است؛ شاخصه هایی که اگر در هر جامعه ای رشد یابد انحطاط و عقب ماندگی را برای آن جامعه به بار خواهد آورد .در بیان امام موارد بسیاری یافت می شود که حضرت سردمداران و زمامداران جامعه را که گرفتار هوی و هوس و آمال طولانی شده اند و مردم را از هر گونه آگاهی و بصیرت دور نگه داشته اند نکوهش می کند بعلاوه در جای جای سخنان خود جامعه را از نفاق، عهد شکنی، عدم اطاعت از فرامین رهبری، تفرقه و دوگانگی، فتنه و غرور وکبر و تعصب، جابجایی ارزش ها و ...بر حذر می دارد و این شاخصه ها را که یکی از عوامل سقوط و انحطاط جوامع در طول تاریخ بوده است سخت مورد نکوهش و مذمت قرار می دهد .در این پژوهش تلاش شده است که که به بررسی مبانی، مصادیق و شاخصه های نکوهش جوامع از دیدگاه امام علی(ع)در سه حوزه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته شود .و در پایان به بیان راهکارهای برون رفت از این شاخصه ها همچون تقوا،یاد آوری مرگ، اتحاد، ضرورت وجود رهبر در جامعه و ...که در کلام نورانی امام علی(ع)مطرح شدهاست اشاره شود با این توضیح که تحقق این راهکارها باعث ایجاد رشد و بالندگی و پیشرفت و عزت جوامع می شود.