/ از: شیخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسی ( -۴۶۰ق.).
ح ق ۷ق.
خشتی. ۱۶*۱۷سم. ۴۰۳ص. ۱۶س.
1
2
کتاب الصداق مسئله اذا عقد علی مهر فاسد مثل الخمر و الخنزیر و المیته و ما اشبها... .
... و قال جمیع الفقهاء یثبت له علیه الولاء و ان لم یشترطا دلیلنا اجماع الفرقه و اخبارهم و ایضا قوله.
طوسی در این کتاب مسائل مورد اختلاف بین شیعه و عامه را به ترتیب کتب فقهی گردآورده و در هر مسئله برای مذهب صحیح (امامیه) از ظاهر قرآن سنت قطعی، مفهوم، استصحاب و اجماع، دلیل آورده و در مقدمه کتاب شیوه تالیف خلاف را بیان داشته است.
از جزء سوم خلاف که رقم کاتب و تاریخ کتابت ندارد اما به نظر میرسد در ح ق ۷ق. نوشته شده.
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ کهنه.
سمرقندی ضخیم.
تیماجی قرمز.
1
بر چند برگ اضافی ابتداء نسخه علاوه بر فهرست ابواب کتاب یادداشتهایی محو شده و غیرقابل قرائت موجود است و از آن جمله یک یادداشت چند سطری است که هرچند تمامی آن خوانده نمیشود ولی آن مقدار که به سختی میتوان خوانده چنین است: «الاجل العالم الزاهد الاوحد العدل رضیالدین سعد الاسلام و المسلمین شرف الحاج و الحرمین... ناصح الملوک و السلاطین ابوسعد اسمعیل بن المظفر بن طاهر ازلف الله علیه و کبت عدوه هذا الجزء من مسائل الخلاف علی الفقهاء و العلماء الذین یسکنون فی مدرسه المعموره بحصاره... و علی من یدخلها و یستفید منه لا یباع و لا یورث و لا یخرج منها الی موضع آخر...». یادداشت دیگری به تاریخ ۱۹۶۷ق. روی یک برگ اضافی اول نسخه دیده میشود.
ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۴۱۱۲.
نک: ذریعه، ۷/ ۲۳۵-۲۳۶.
از نسخههای خلاف جز اندکی اطلاع نداریم، صاحب ذریعه از یک نسخه کامل و کهن متعلق به کتابخانه حاج میرزا باقر قاضی طباطبائی تبریزی و نسخهای ناقص (جلد اول) که بر آن اجازهای است به خط احمد بن محمد موصلی مورخ ۶۶۸ق. یاد کردهاند. خلاف در سالهای اخیر بر حسب امر علامه حاج آقا حسین طباطبائی بروجردی در دو جلد به چاپ سنگی رسید. این نسخه و شامل کتاب الصداق تا کتاب العتق و از آخر ناقص است چندین برگ نیز از اواسط افتاده است. نسخهای است بسیار قدیم و مسلما تاریخ کتابت آن از ق ۶ و اوائل ق ۷ق. تجاوز نمیکند و بنابراین فاصله بسیاری با دوران حیات مولف ندارد.