عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۰-۲۴۱۷۲
عربی
شرح قصیده عینیه
[نسخه خطی]
/ از: شمس الدین سمرقندی محمد بن اشرف حسینی ( - ۶۰۰ق.)
، ۱۱۰۲ق.
ص ۱۵۲-۱۵۹.
؛ نیم خشتی. ۱۱*۲۰سم. ۵۷۶ص. ۱۴س.
نیمه نخستین این مجموعه یعنی از رساله ۱ تا ۱۴ این مجموعه کهنه‌تر و به قلمی دیگر نوشته شده است.
دکتر مهدوی به نقل از قفطی این شرح را یاد کرده و نگارنده در تاریخ الحکماء شهرزوری تتبع کرد فیلسوفی بدین نام نیافت شاید نویسنده حاشیه مذکور به جای قفطی اشتباها شهرزوری نوشته شرح ابوالفتح را نیز در جایی ندید جز آنکه قنواتی شرحی از ابوالفتح خلیل نام برده شرح محی الدین عربی در دارالکتب ۱۹۶۲، (۳/ ۱۸۰) به نام النهج المستقیم علی طریقه الحکیم آمده قنواتی و دکتر مهدوی از محی الدین شرحی یاد کرده و نامی برای آن نیاورده‌اند و قنواتی النهج المستقیم را شرحی جداگانه تالیف جمال الدین علی بن سلیمان بحرانی یاد کرده است و دکتر مهدوی شرخی به نام المنهج المستقیم بدون ذکر مولف شناسانده.
1
2
الحمدلله رب العالمین ... فهذه حاشیه القصیده المنسوبه الی الشیخ الرئیس افضل المتاخرین شمس المله و الدین السمرقندی ... هبطت الیک من المحل الارفع و رقاءذات تعزز و تمنع. هبطت ای نزلت و انما لم یقل نزلت لان الخطاب للنفوس الناطقه فی القرآن بما اشتق من الهبوط ... یخاطب المشاهد المحسوس ... .
... فانعم برد جواب ما انا فاحص عنه منارالعلم ذات تشعشع و توجیه السوال الذی اشتمل علیه هذه الابیات موان یقال لای شی اهبطت النفس الی البدن ... علم لنا من بطلان التناسخ.
وی نگارنده شرح آداب البحث است.
نوع خط:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
تیماجی قهوه‌ای.
1
2
1
1
2
2
در گوشه آخرین صفحه به خطی نزدیک به خط کاتب نوشته شده «تمت مقابلته نظرا بدر الطاقه الامازاغ عنه البصر و زلق منه النظر بعون الملک الغنی فی شهر شوال المکرم ۱۱۰۸».
در کنار برخی از رسائل دفتر و از آن جمله رساله حدود حاشیه هایی نوشته شده با خطی نزدیک به تعلیق و زیر آنها «عبدالله» و یا این نشان «ع اً» دیده می‌شود.
روی چند برگ اضافی اول نسخه یادداشت‌هایی از همین کاتب دیده می‌شود در یکی از حاشیه‌های خود بر رساله حدود (ص۱۱۵) نوشته :«شیخ در سه جا از تعلقات خود بر منطق و طبیعی شفا از دشواری حد حقیقی سخن گفته». و این نشان می‌دهد که نویسنده حاشیه تعلیقات شیخ را تعلیقات شفا دانسته.
ابیات قصیده با قلم قرمز است.
در کنار ص۱۵۲ (نخستین صفحه شرح قصیده) دو فقره حاشیه معزی نشان «عبدالله» نوشته شده متضمن این که : شهرزوری در تاریخ الحکماء از محمد بن عبدالسلام بن عبدالرحمان بن عبدالشاکر مقدسی نیز شرحی بر قصیده یاد کرده و سپس نویسنده حاشیه نوشته :« خود نیز نسخه‌ای از این شرح قصیده عینیه تالیف ابوالفتح احمد بن ابی عبدالله بلکو بن ابی طالب ازدی در میان کتب خانه خود دارم».
همین نویسنده در کنار ص۱۵۳ نوشته: دمیری در حیوه الحیوان در ذیل کلمه (الورقاء) قصیده عینیه شیخ الرئیس را کاملا نقل کرده.
4
در کنار ص۳۰۷ نیز علامت تصحیح با امضاء «حاتم» دیده می‌شود.
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۴۲۴.
نک: مصنفات ابن سینا ص ۱۹۵-۱۹۷؛ قنواتی ۱۵۲-۱۵۴؛ کشف الظنون، القصیده العینیه؛ حقوق ص ۳۷۸-۳۷۹؛ ادبیات ۳۴۰.
این شرح بر قصیده عینیه ابن سینا بوده و بیشتر از نظر لغت و فقه اللغه است و گاهی نیز به تفسیر و توضیح فلسفی اشارت شده. عبدالرووف المناوی ( - ۱۰۳۱ق.) صاحب نزهه الاولباء در شرح قصیده عینیه درباره شرح سمرقندی گوید: «وی در جایی که ایجاز انسب است به تفصیل پرداخته و در جای بسط و تفصیل سخن به ایجاز گفته گاه نیز در تفسیر کتاب از آرایی پیروی کرده که سخن شیخ آشکارا با آن ناسازگار است. و این ناسازگاری را یادآور نگردیده. من در کتاب خود اشتباهات و زپائد را از آن جدا کردم» (کشف الظنون) اما توصیف مناوی با این شرح سمرقندی که اینک در دست ما است هیچ گونه انطباق ندارد زیرا این شرح بسیار موجز و مختصر و مفید است و چنان که گفته شد اصولا کمتر به توضیح فلسفی پرداخته است.
الحکمه العرشیه
/ شیخ الرئیس ابن سینا
1041391
۱۸۰۷
/
۹
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
MF
87856
a
Y
