عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۹۵۴۹
فارسی
طریقت نامه = دیوان عماد
[نسخه خطی]
عبدالحی بن محمد بن خلیل بن محمد خلیلی عثمانی قرشی مشهور به رضی قزوینی.
۷۹۴ق.
خشتی باریک. ۱۲*۲۲سم. ۹۵گ. ۲۱بیت.
1
2
به نام آنک جان را دانش آموخت/ بنور عقل شمع دل برافروخت
انجام این مثنوی این بیت است: فلک را سیر بر وفق مرادش/ ملک داعی دولت چون عمادش
طریقت نامه که در تصوف می‌باشد بنابر تصریح ناظم آن (ص ۲۱ نسخه) در چهل سالگی و در زمان امیر مبارزالدین محمد (۷۱۸-۷۶۵ق.) موسس آل مظفر از روی مصباح الهدایه (بنابر ضبط در کشف الظنون از مولفات کمال‌الدین کاشانی می‌باشد) به نظم آورده شده:
محمد خسرو غازی منصور/ که باذا چشم بذ از دولتش دور
چهل سالم بفضل ایزد چنان داشت/ که از جان شد علاقم هر که جان داشت
ز بهر نظم عقدی گوهرم داد/ دلی روشن ضمیری انورم داذ
چو آرد با سخن جان آشنائی/ ز یمن بخشش لطف خدائی
همی کرد این هوس در دل گذاری/ که باقی ماند از من یاذگاری
که دستوری بود ارباب دین را/ انیسی خاطر خلوت نشین را
بنظم آرم کتابی بی‌تکلف/ ز مصباح الهدایه در تصوف
ببایذ گوهر درج سلف سفت/ نه از تلقای نفس خویشتن گفت
کنم نقل از عوارف با تعرف/ گزیده سیرت اهل تصوف
در او ده باب و در هر باب ده فصل/ که باشد جمله را هم فرع و هم اصل
نگارنده تصور می‌کند مراد شاعر از ماده تاریخ، کلمه «از مهر بستم» باشد که سال ۷۵۵ق. را می‌رساند و اگر تصور کنیم که مراد او این است که از کلمه غیب که به حساب جمل ۱۰۱۲ می‌شود مهر را که ۲۴۵ می‌شود کم کنیم ۷۶۷ می‌شود، بنابراین باید گفت که آغاز نظم کتاب در زمان امیر مبارزالدین و انجام آن در زمان شاه شجاع بوده و این با تصریح ناظم بر سرعت در انجام کار منافات دارد و به هرحال طریقت نامه در حدود دوهزار و هفتصد و هفتاد (۲۷۷۰) بیت است.
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
نباتی.
روغنی وسط گل و برگ و اطراف مذهب.
1
(ص ۱۷۲ نسخه) نوشته و بنابر دو یادداشتی که پشت صفحه نخستین و در صفحه ۱۸۹ کنونی می‌باشد، این نسخه شامل کلیات عماد فقیه بدین تفصیل بوده:
طریقت‌نامه، ده نامه، صحبت نامه، محبت نامه، صفانامه، فائده الاخلاص، غزلیات، رباعیات، قصائد و مقطعات، لغز و معما، موعظه و تضمین. ولی اکنون جز طریقت‌نامه (ص ۱-۱۴۸) و رباعیات و لغز و معما و یک قطعه در موعظه (۱۵۰-۱۷۵) و همایون نامه (۱۷۶-۱۸۶) که یک مثنوی است و به شاه شجاع تقدیم گردیده در این نسخه موجو نیست.
بر پشت برگ نخستین به خط نویسنده نسخه نوشته است: «کتاب طریقت نامه من نتائج قریحه المولی الاعظم افضل المحققین شیخ عمادالدین فقیه طیب الله تعالی ثراه و جعل الجنه ماواه».
فهرست ابواب ده‌گانه کتاب این است:
باب اول. در آداب خورد و خوراک و معاشرت صوفی است، باب ۲. در معارف، ۳. در بعضی از اصطلاحات صوفیه. ۴. در مستحسنات متصوفه. ۵. در بیان علوم، ۶. در بیان اعتقادات صوفیه از مبدء تا معاد، ۷. در بیان اخلاق، ۸. در اعمال و آداب واجبات از صوم و صلوه و غیره، ۹. در مقامات. ۱۰. در احوال و در این باب از محبت، شوق، غیرت، فرقت، هیبت، قبض و بسط، فنا و بقا، اتصال و وصیت بحث نموده و خاتمه‌ای در نصیحت به امیر مبارزالدین دارد.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۱۱-۱۶۱۳.
کتاب به این دو بیت که شامل نام کتاب و تاریخ تالیف می‌باشد خاتمه یافته:
طریقت نامه چون آمد بپایان/ ز حق درخواستم تاریخی آسان
چو دل در شهریار از مهر بستم/ فتاد از غیب تاریخش بدستم
رباعیات و لغز و معماهای این نسخه همان‌ها است که در ذیل نسخه دیوان عماد (ش ۱۰۳۰) موجود است با اضافه و نقصی که در ذیل نسخه گفته شد.
بدین بیت شروع می‌گردد: خرامان سرو بستان رسالت/ که مهر از نور او دارد خجالت
در اینجا و در ص ۱۷۳ و ۱۸۷ و ۱۸۸ و ۱۸۹ بیت‌هایی از دیگران نگارش یافته. در ص ۱۸۹ غزلی از کمال خجندی است و در عنوان آن نگاشته شده: للشیخ مد الله ظلاله.
مطلع و مقطع غزل خجندی این است:
سوخت بدان غم چنان، دل که نماند ازو نشان/ پیش من آ، دمی نشین، آتش جان من نشان
بهر پری اگر کسی، عطر بر آتش افکند/ سوخت کمال عود جان، از هوس پریوشان
دیوان عماد
۱۱۲۱
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20121013
MF
87856
a
Y
