شمسالدین میرک بخارایی کتاب حکمه العین کاتبی قزوینی ( -۶۷۵ق) را شرح کرده و جمعی از دانشمندان و از آن جمله میرزا جان باغنوی ( -۹۹۴ق) بر شرح میرک حاشیه نگاشتهاند.
مولف ذریعه درباره مولف این حاشیه به اشتباه رفته و آن را تالیف محمد بن حسن شیروانی (مولی میرزا شیروانی) دانسته.
1
2
2
قال الشارح الحکمه استکمال النفس الانسانیه الی آخره الاستکمال مصدر و المصادر قد یطلق و یرادبها معانیها النسبیه و قد یطلق و یراد بها الاسم الحاصل منه... .
(انجام نسخه چاپ شده): قوله و انما یتحقق بالتحدی. ای بالتحدی مع عدم المعارض و اراد بهذا القید هذا ایضا.
...لا شک فی کون الانسانیه هذا الایراد من الشارح مبنی علی کون المراد.
نوع خط:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
تیماج قرمز.
1
2
دیباچه کتاب «حکمه العین» و همچنین دیباچه مفصلی که میرک بخارایی در آغاز شرح خویش نگاشته، در این تعلیقات نیامده است.
حواشی بسیاری از مولف به امضا رمز «منه» و به امضا صریح «ملا میرزا» و همچنین چندین حاشیه بدون امضا و به امضا فخرالدین، بر کنار صفحات نسخه نوشته شده است.
4
4
بر پشت نخستین برگ، یادداشتی به امضا و مهر جعفر بن محمد باقر حسینی و همچنین یادداشتی به امضا و مهر محمدحسین مازندرانی فرزند میرزا بابای مازندرانی دیده میشود.
در آغاز نسخه، روی دو صفحه، قسمتی از حاشیه «محاذیات» به امضا غیاثالدین دیده میشود که چنین آغاز شده: «و لقائل ان یقول الاول ایضا بالنسبه الی المعلولات...» و پس از آن، سطوری با نشان (ع ل) در تفسیر و توضیح نوشته مزبور نگاشته شده است. در آغاز این سطور چنین آمده: «یخطر بالبال فی توجیه الحاشیه المسماه بحاشیه المحاذیات المنسوبه الی السید الشریف» (از یادداشتهای فوق استفاده میشود که نام حاشیه سید شریف گرگانی بر حکمه العین «المحاذیات» است. این نام در یادداشتی دیگر که در نسخهای دیگر نقل گردیده نیز دیده میشود. در کشف الظنون و دیگر مراجع، از این نام، نشانی نیست).
کتاب حاضر حاشیه میرزا جان است بر شرح مزبور. وی به حاشیه سید شریف گرگانی نیز نگریسته و کمالالدین مسعود ( -995ق) همه این حواشی را در تعلیقات خود وارد ساخته (شرح مبارک شاه بر حکمه العین به ضمیمه حواشی سید شریف و میرزا جان باغنوی در پترزبورک روسیه، سال 1952م، چاپ شده. دانشگاه تهران شرح علامه حلی بر حکمه العین نیز با تصحیح و مقدمه و تعلیقات آقای منزوی منتشر ساخت) (نسخهای از حاشیه کمالالدین مسعود در این فهرست معرفی میگردد ش 1770).