عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۹۴۴۸
فارسی
دیوان یا کلیات فوقی
[نسخه خطی]
/ از: ملا احمد یزدی متخلص به فوقی.
۱۲۴۲ق.
خشتی. ۱۵*۲۱سم. ۲۰۱گ. ۱۲بیت.
1
آغاز نسخه: دیوان ملا احمد یزدی المتخلص به فوقی رحمه‌الله بسمله بعد از حمد خداوند جهان و نعت پیغمبر آخر الزمان و آل و اصحاب...
از تصریح در مقدمه و اشارات در ابیات دیوان فوقی (تمام هزل است) معلوم می‌شود از علوم ادب و منقول و معقول بهره‌ها داشته ولی در اثر تناسب نداشتن به اهل زمان مقبول معاصرین نشده، مسخرگی را شعار خود ساخته تا داد خود از کهتر و مهتر بستاند. از اینکه فوقی در مقدمه تصریح کرده که افضل زمره صوفیه جماعت ملا متیه‌اند که ظاهر صورتشان با سیرت باطن منافات عظیم دارد به دست می‌آید که از این دسته بوده و به همین سبب این‌گونه هزلیات را به رشته نظم آورده و خود وی در مقدمه (ص ۹) گوید: «اگر چه شیرازه جامعیت این رساله به رشته هزل بسته اما در زیر هر نکته‌اش چندین حروف پندآمیز الخ».
در مآخذی که در دست نگارنده است فقط در تاریخ یزد آیتی (ص ۳۱۹) این شاعر به نام برده شده و چند بیت از وی انتخاب کرده‌اند. با جستجوی زیاد در این کتاب‌های تذکره: خوشگو، حسینی، شمع انجمن، طرائق الحقائق، آتشکده آذر، ریاض فردوس، مجمع الفصحا، هفت اقلیم، تاریخ ادبیات براون: میخانه، روز روشن، ریاض العارفین و تاریخ قصص الخاقانی نامی آثاری از فوقی نیافتم، در دیوان فوقی محمدقاسم سراجا (ص ۲۶۳) و ظفرخان (ص ۲۴۳) و طرزی (ص ۲۶۴) یاد شده و می‌دانیم که محمدقاسم سراجا تخلص در ۱۰۲۴ق. به جمع دیوان عرفی بر حسب امر خان خانان پرداخته و ظفرخان هم چنان‌که در معرفی نسخه ش ۸۲۴ در این فهرست ثبت گردیده در ۱۰۷۳ق. وفات یافته است و گوید ملا فوق‌الدین فوقی تخلص به طرز او شعر می‌گوید و وعده کرده که در حرف فا فوقی را ذکر کند ولی در نسخ این تذکره که در دست است: نام وی نیست ولی از بیان فوقی در ص ۲۶۴ برمی‌آید که طرزی به رویه او شعر می‌سروده است.
تاکنون از لیلی مجنون وی خبری و اثری نیافته‌ام و فرهاد و شیرین وی پیوسته نسخه دیوان این کتابخانه می‌باشد جای سخن و در ح ۱۰۰۰ بیت است و بدین بیت آغاز گردیده:
سخن ترتیزک بستان فکر است/ سخن طوطی هندستان فکر است
و دو فقره از مناجات‌نامه وی این است:
«الهی الهی به عرق‌ریزی شب خیزان قائم اللیل و به عجر قطره باران و تگرگ و سبل الهی الهی بطوق و بوق قلندران و یکه تازی ایشان در عرصه وحدت و بدم و دو نامردان و نیازمندی ایشان در نزد خلوت».
و غزلیات فوقی بدین بیت آغاز گردید:
امشب که داد جلوه فلک بارگاه را/ کردیم وقف... اثر... آه را
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
فرنگی.
تیماجی نیم‌ضربی.
1
پشت صفحه آخر یادداشت‌هایی گردیده.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۵۵۲-۱۵۵۳.
در تمام کلیات و دیوان فوقی کلماتی عربی ترکی و هندی مندرج گردیده و چنان‌که خود ادعا نموده دست عبید زاکانی و سوزنی را محکم بسته است.
مندرجات نسخه عبارت است از:
۱. دیباچه (ص ۱-۱۰)،
۲. نغمات (ص ۱۰-۶۱)،
۳. فرهاد و شیرین (ص ۶۵-۱۵۲)،
۴. ساقی‌نامه (ص ۱۵۳-۱۵۷)،
۵. قصائد و ترجیع‌بندها (ص ۱۵۷-۱۹۶ و ۲۰۲-۳۱۵)،
۶. مناجات‌نامه (ص ۱۹۷-۲۰۲)،
۷. غزلیات مرتبه به ترتیب حروف تهجی بر حسب ردیف‌ها (۳۱۷-۴۰۲).
تمام اشعار این بخش‌ها در ح ۳۹۰۰ بیت می‌باشد.
۱۰۴۱
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20121002
MF
87856
a
Y
