عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۹۴۳۳
فارسی
دیوان عرفی شیرازی
[نسخه خطی]
خشتی باریک. ۱۴*۲۴/۵سم. ۴۱۰گ. ۱۷بیت.
نویسنده از خود و سال نگارش نام نبرده و ظاهرا در نیمه اول ق ۱۱ق. نوشته شده.
عرفی تخلص سید محمد بن خواجه زین‌العابدین علی بن جمال‌الدین شیرازی است. وی در ۹۶۳ق. در شیراز به جهان آمده و در ۹۹۹ق. در هندوستان وفات یافته. دیوان این شاعر شامل قصائد و مقطعات و غزلیات و مثنوی و رباعی و لغز و ساقی‌نامه می‌باشد و در ۹۹۶ق. خود وی به جمع و ترتیب دیوانش پرداخت. چنان‌که در مقدمه نخستین نسخه دیوان عرفی این کتابخانه نگارش یافته شاعر در هنگام مرگ وصیت نمود که همه پیش‌نویس‌های اشعار او را به کتابخانه خان خانان فرستند که در آنجا ضبط گردد و این خان بزرگوار هم در ۱۰۲۴ق. محمدقاسم اصفهانی سراجا تخلص را به جمع و ترتیب اشعار عرفی ماور نمود. وی در یک سال و نیم این کار را به انجام رسانید و دیوانی کامل مشتمل بر چهارده هزار بیت از اشعار عرفی ترتیب داد. این دیوان گذشته از مندرجات اول دیوان عرفی، مثنوی «مجمع الابکار» او را که برابر مخزن الاسرار ساخته شامل است و در ح ۱۴۰۰ بیت می‌باشد و بدین بیت آغاز گردیده:
بسم الله الرحمن الرحیم/ موج نخست است ز بحر قدیم
و مثنوی ناتمام او را که در داستان «خسرو شیرین» انشاء نمود، و پس از مقدمات، در اول مطلب مانده و در ح ۴۴۰ بیت است با این آغاز:
خداوندا دلم بی‌نور تنگست/ دل من سنگ و کوه طور سنگست
را شامل است و اشعار دیگر عرفی را هر یک به جای خود قرار داد و عبدالباقی نهاوندی مولف مآثر رحیمی پس از سال ۱۰۲۸ق. دیباچه‌ای مبنی بر معرفی شاعر و تاریخچه جمع و ترتیب دیوان وی نگاشته است.
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق خوش خط.
دارای شش سرلوح زیبا بوده. میان سطرهای ص ۱ و ۲ و ۱۵ و ۱۶ و ۲۰۹ و ۲۱۰ طلا اندازی شده و برگ‌ها شنجرف و اکلیل و زنگار جدول‌کشی گردیده.
دولت‌آبادی.
تیماجی.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۵۴۲-۱۵۴۴.
دیوان عرفی (اول دیوان) به سال ۱۰۳۸ق. در هند چاپ بسیار زیبائی شده و در آن تذکر داده شده که چهارده سال پیش (۱۲۹۴ق.) قصائد وی در کانپور چاپ شده و غزلیات و رباعیات و مقطعات و مجمع الابکار عرفی در ۱۳۳۳ق. نیز در کانپور هند چاپ شده است. شرح حال عرفی در دیباچه نخستین نسخه دیوان این کتابخانه و در تذکره میخانه، ص ۱۷۵-۱۸۵، هفت اقلیم، ص ۲۰۰-۲۰۵ م.س، تذکره خوشگو، در حرف عین و مجمع الفصحا، ۲/ ۲۴-۲۵ نگارش یافته است. این نسخه از نسخ کامله دیوان عرفی است.
مندرجات این نسخه عبارت است از: ۱. دیباچه عبدالباقی نهاوندی (ص ۱-۱۴ در ۳۰۰ بیت). ۲. قصائد (ص ۱۵-۲۰۸ و در ح ۳۳۰۰ بیت) ۳. غزلیات مرتبه به حروف تهجی (ص ۲۰۹-۵۷۵ در ح ۵۵۰۰ بیت و از آخر آن افتاده دارد) ۴. مقطعات (ص ۵۷۶-۵۷۷ فقط یک برگ که ۳۲ بیت است از این بخش در نسخه می‌باشد و پیش و پس آن افتاده است) ۵. لغز (ص ۵۷۸-۵۷۹ برگ‌های پیش از این برگ از این بخش نیز افتاده و ۲۲ بجاست)، ۶. ترکیب‌بند (ص ۵۸۰-۵۹۶ در ح ۲۴۰ بیت)، ۷. ابیات متفرقه (ص ۵۹۷-۶۵۷ در ح ۶۱۰ بیت)، ۸. مثنوی (ص ۶۵۷-۶۶۴ در ۱۲ بیت)، ۹. ساقی‌نامه (ص ۶۶۵-۶۷۶ در ۱۹۰ بیت) ۱۰. مجمع الابکار که برابر مخزن الاسرار نظامی ساخته (ص ۶۷۶-۷۶۰ در ۱۴۰۰ بیت) ۱۱. خسرو شیرین (ص ۷۶۰-۷۸۶ در ح ۴۴۰ بیت)، ۱۲. رباعیات (ص ۷۸۷-۸۱۸ که شامل ۱۹۰ رباعی یا ۳۸۰ بیت می‌باشد). تمام ابیات نسخه موافق شماره بالا ۱۲۲۵۴ بیت می‌گردد و بنابر تصریح عبدالباقی دیباچه‌نویس که ابیات این نسخه را ۱۴۰۰۰ نوشته ۱۷۴۶ بیت از آن افتاده.
۱۰۲۶
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20120930
MF
87856
a
Y
