عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۰-۲۴۱۰۸
عربی
حاشیه حاشیه شرح تجرید (کحل الابصار و نور الانظار)
[نسخه خطی]
/ از: رضی الدین محمدبن حسن قزوینی (آقا رضی قزوینی) ( - ۱۰۹۶ق.)
؛ نیم خشتی. ۱۳/۵*۲۲ سم. ۲۵۵ص. ۲۰س.
1
2
2
الهی کیف ادعوک و انا انا ... و بعد فیقول المستکین المدعو رضی الدین محمد القزوینی ... ان الحاشیه المشهوره للعلامه الخفری علی شرح الهیات تجرید الکلام کتاب مرغوب ... قال المصنف سره المقصد الثالث ... .
... قوله و ان یفعل فلا یستمر هذا بالنظر الی فعل القادر کما ان الاول اعنی ان لا یفعل فیستمر العدم بالنظر الی ترکه و لیس کلاهما فباعتبار الاستمرار و عدم الاستمرار یصلح ان یکون الانتفاء و العدم متعلق القدره.
انجام نسخه: تمت کتابه هذه النسخه الشریفه اعنی المجلد الاول من کتاب کحل الابصار من مولفات الفاضل النحریر ... استاد اولی الالباب و الافکار ... آقا رضی الدین محمد قزوینی طاب ثراه علی ید محمد ... بن محمد جعفر فی السنه الاولی من العشر الاول من الماه الثانیه من الالف الثانی فی دار الفضل ... اصفهان فی سنه ۱۱۰۱ و الحمد لله رب العالمین.
از تالیفات آقا رضی قزوینی کتابی است در تاریخ علمای قزوین به نام ضیافه الاخوان که قمی آن را دیده و از آن بهره برده (فوائد الرضویه: ۴۶۴) .حر عاملی و خوانساری فهرست مولفات او را یاد کرده‌اند.
این نسخه چنان که در پایان آخرین صفحه آن نوشته شده در ۱۱۰۱ق. پس از درگذشت مولف و به دست یکی از شاگردان قزوینی به نام محمد پسر محمد جعفر گیلانی در اصفهان کتابت شده اما کاغذ و خط تازه‌تر می‌نماید گمان می‌رود که کاتبی دیگر که نام خود و تاریخ کتابت را ضبط نکرده از روی نسخه‌ای که به خط شاگرد قزوینی بوده این نسخه را کتابت کرده شاگرد مزبور نوشته است که این کتاب جلد اول کحل الابصار است.
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
اصفهانی سفید.
تیماجی متن مشکی حاشیه کرم دارای عطف دامن.
1
1
1
1
در ص۱۸۴ در ضمن بحث از اختیاری بوده افعال پس از پایان سطر ۵ مجددا بسمله نوشته شده و پس از بسمله چنین آمده: «قال الشارح عن ادله المخالفین. المخالفون هنا کما صرح سابقا ... .ظاهرا این قسمت دوم که اندک نیست به دست مصنف الحاق شده در نسخه‌ای دیگر که پس از این نسخه معرفی می‌گردد این قسمت دوم وجود ندارد.
در کنار برخی از صفحات نخستین نخستین سطوری از حاشیه خفری و شرح قوشچی و همچنین حاشیه‌هایی از مصنف نقل گردیده.
روی دو صفحه اضافی آخر یک قصیده فارسی از میر محمد سعید تبریزی متخلص به محیط در مدح امیر المونین (ع) نوشته شده.
روی دو صفحه اضافی آغاز نسخه یادداشت‌ها و شعرهای مختلف ثبت شده یکی از یادداشت نویسان نوشته: در این کتاب بعض الناظرین: ملا شمساء جیلانی. بعض الفضلاء: شیخ حسین تنکابنی و بعض المحشین: ملا عبدالرزاق جیلانی است
1
این نسخه در کتابخانه آقا علی مدس بوده و مهر و امضا او بر پشت نخستین برگ نسخه دیده می‌شود.
نک: ذریعه ۱۷/ ۲۸۴، ۱/ ۶۸، ۶/ ۷۲، ۳/ ۲۶۷؛ روضات الجنات۵۵۰-۵۵۱؛ امل الامل قسمت۲، ص ۶۲ ( حر عاملی ؛ ریحانه الادب۱/ ۲۵؛ فوائد الرضویه ۴۶۴.
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۲۹۴-۲۲۹۵.
وی بر حواشی خفری تعلیقاتی نگاشته و آن را کحل الابصار نام داده. هر چند از نوشته وی در دیباچه پیدا است که خواسته است بر تعلیقات خفری حاشیه نویسد اما در قسمت بزرگی از کتاب به ویژه اواخر آن عبارات شرح قوشچی را عنوان قرار داده و در یکی از دو نسخه ما سطور مورد نظر قزوینی از شرح قوشچی در حاشیه نقل گردیده. در آغاز عبارات خفری «قال المصنف» و در آغاز عبارات قوشچی «قال الشارح» آورده.
این تعلیقات (در نسخه‌هایی که تاکنون دیده‌ام) از آغاز الهیات شرح تجرید است تا پایان مسئله قدرت ( = نخستین مسئله از فصل دوم در صفات صانع) و قسمت اعظم این حواشی متعلق به مسئله قدرت است. آقا رضی قزوینی = محمد پسر حسن از علمای اخباری (صاحب روضات الجنات ترجمه قزوینی و برخی از عبارات او را (در لسان الخواص در ابطال طریقه مجتهدین)٬ از منیه المرتاد فی نقاه الاجتهاد بوده ولی خوانساری خود از بعضی از حواشی امل الامل چنین نقل کرده: از صاحب محافل المومنین نقل است که آقا رضی در علم حدیث و فقه از تلامذه مرحوم ملا خلیق قزوینی بوده اما در حدیث فهمی به طریق دیگران رفته. میرزا محمد اخباری در ج۲ صحیفه الصفا فی ذکر اهل الاجتباء دانشمندانی را که بر متاخران تاختند که چرا از روش اخباری متقدمان اعراض کرده‌اند نام برده و یکی از آنان همین آقا رضی قزوینی در لسان الخواص و هفتمین ایشان خود را شمرد هاست. نک: دانشگاه ۵/ ۱۶۷۸.) و شاگرد مولی خلیل غازی قزوینی ( - ۱۰۸۹ق.) بوده و در این کتاب از وی بسیار نام می‌برد. از میان شارحان تجرید و نگارندگان حواشی تجرید و شروح آن کمتر نام برده و در دیباچه چنین گوید: «گروهی از مشاهیر زمان به شرح و توضیح درباره تحقیقات خفری پرداختند اما انصاف کم و تعصب فراوان نشان دادند و تا کنون تعلیقات جامع شرائط دقت و امعان بر حواشی خفری نوشته نشده و درباره مطالب آن به حق داوری نکرده اند و همه کوشش من آنست که جز باقتضاء ضرورت مطلبی را بعاریت نگیرم و اگر گرفتم نام گوینده را صریحا یاد کنم».
از فاضل سماکی (فخرالدین محمد حسین استرآبادی صاحب حاشیه بر شرح تجرید نک: «حاشیه شرح تجرید» تالیف وی در این فهرست (ش۱۷۵۸) ) محقق دوانی سعید شریف رساله کلیات فخر رازی نقل کرده است.
۱۷۳۰
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20121002
MF
87856
a
Y
