عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۰-۲۲۲۷۶
عربی
شرح هیاکل النور = شواکل الحور
[نسخه خطی]
/ از: جلال‌الدین محمد بن اسعد دوانی ( -۹۰۸ق)
، ظاهرا قرن ۱۲ق.
؛ رقعی. ۵/ ۹*۱۶ سم. ۲۵۵ص.(جز برگ آخر): ۱۴س.
1
2
و به نستعین. یامن نصب رایات آیات قدرته علی کواهل هیاکل الممکنات..اما بعد فهذا ایها الذکی المتوقد شرح هیاکل النور یحاکی بحسن دقائقه شواکل الحور...و تمت غرته باسم من سمی باسمه الالقاب و زهی بذاته الانساب...السلطان بن السلطان بن السلطان، غیاث المله و السلطنه و الخلافه و الدنیا والدین محمود الملقب به خواجه جهان...فاقول لما کان الوجود و توابعه من الکمالات فائضه علی الدوام...فقال یا قیوم هو صیغه مبالغه للقائم... .
...اقول و انا الفقیر...محمد بن اسعد...الدوانی هذا ما تیسرلی فی شرح هذه اللمعه فی اثناء عوائق شتی...و ملازمه بیت الاجزان...فمن یجد فیه هفوه فیقبل معذرتی...فانی معذلک معترف بقصور باعی فی هذه الصناعه و قله ذات یدی من هذه البضاعه و الله ولی الطول و الافضال و بیده تحقیق المطالب و الآمال و الصلوه علی...سیدنا الکل و آله تم تحریره بیمین مولفه فی شهر شوال سنه اثنین و سبعین و ثمانماه بدارالموحدین تبریز.
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ. که برگ آخر آن افتاده و از نو به خط نستعلیق نوشته شده.
بر کنار صفحات حاشیه‌هایی بدون نشان موجود است «هیکلها» به شنگرف بر کنار صفحه‌ها نوشته شده.
شکری آهارمهره شده.
تیماج قهوه‌ای ضربی با عطف و حاشیه از تیماج قهوه‌ای روشن.
1
2
بالای متن هیاکل خط قرمز کشیده شده.
ص 254 (یک روی برگ نونویس) در متن و حاشیه نوشته شده.
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۵۸۰- ۲۵۸۲.
نک: کشف الظنون، هیاکل النور، مشار عربی، 576؛ ذریعه، 14/ 177، 241؛ دارالکتب، 1962 2/ 87 و چ 1924 1/ 253؛ دانشگاه، 3/ 290- 292؛ رضوی، 1، ش 198 و 4 ش 866- 869؛ خدیوی مصر، 6/ 99، ص 18 (در فاضلیه تاریخ درگذشت دوانی 902ق آمده).
شرح است بر هیاکل النور سهروردی. دوانی این شرح را در بیشتر موارد با متن آمیخته و گاه نیز با «قال» یا «قوله» جدا ساخته. وی گویا این شرح را یک بار به نام خواجه جهان کرده و بار دیگر به نام سلطان ابوسعید گورکان و نسخه‌هایی که تاکنون دیده‌ام، در دیباچه برخی نام غیاث‌الدین محمود خواجه جهان و در برخی دیگر نام ابوسعید گورکان آمده (بدون هیچ تفاوت دیگر در دیباچه و متن). در دیباچه نسخه آستان قدس (به نوشته فهرست آن کتابخانه) نام خواجه جهان و در کنار آن نام ابوسعید گورکان به عنوان نسخه بدل آمده.
دوانی خود در پایان کتاب نوشته: «در شب پنجشنبه یازدهم شوال 872 در زاویه مظفریه تبریز، از نوشتن این شرح فراغت یافته». این نوشته در برخی از نسخ نیست و در نسخه‌هایی که هست، کمابیش با اختلاف است. و اختلافی دیگر نیز در میان نسخ این شرح دیده می‌شود بدین‌گونه که دوانی در ذیل این شرح از مختصر بودن آن چنین عذر خواسته که «گرفتاری‌ها مانع رجوع به مطولات بود» و آن‌گاه در شرح دشواری‌های زندگی و موانع کار، با شعر و نثر سخن گفته و سرانجام نوشتن شرحی مبسوط را اگر اجل مهلت دهد نوید داده و آن‌گاه درباره سفر و کشته شدن جهان شاه بانی زاویه مظفریه (که وی تالیف این شرح را در آنجا پایان داده) سخن گفته. اما این مطالب در پایان بسیاری از نسخ شواکل الحور موجود نیست و تنها در برخی از نسخه‌ها دیده می‌شود.
هیاکل النور سهروردی دارای هفت «هیکل» است و هر هیکل یک خاتمه دارد و دوانی آنها را با عناوین آورده: الهیکل اول فی اشیاء هی کالمبادی للمباحث الآتیه...
الهیکل الثانی فی اثبات تجرد النفس.
الهیکل الثالث فی مسائل من علم ما بعد الطبیعه...یتوقف علیها اثبات الواجب.
الهیکل الرابع فی مباحث نفیسه من الالهیات...
الهیکل الخامس فی اثبات تسلسل الحوادث و استنادها الی حرکه سرمدیه.
الهیکل السادس فی اثبات بقاء النفس بعد بوار البدن...
الهیکل السابع فی النبوات و المعجزات و الکرامات...
دوانی در شرح فصل اول از هیکل رابع که در توحید است، شبهه معروف ابن کمونه را در مورد تعدد واجب از «یکی از مولفات» او نقل کند و گوید: «دلیلی که سهروردی و دیگران برای امتناع تعدد واجب، اقامت کرده‌اند، برای دفع این شبهه کافی نیست و برای پاسخ به این شبهه، برهانی دیگر باید و من تاکنون آن برهان را نیافته‌ام» سپس از کتاب الکاشف ابن کمونه پاسخ شبهه مذکور را نقل و ابطال کرده. نسخه ش ۱۸۸۵ این فهرست.
غیاث‌الدین منصور در شرح هیاکل، سخن دوانی را در طرفداری از شبهه معروف ابن کمونه نقل کرده و آن را «ایراد بارد» خوانده و جواب گفته نسخه ش 1889 این فهرست.
دوانی خود بر شواکل الحور حاشیه‌هایی نگاشته که در کنار برخی نسخه‌ها دیده می‌شود.
شواکل الحور
۱۸۸۴
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20120914
MF
87856
a
Y
