بهترین طایر با فال مبارک بال که طیران کند در هوای ابتداء امر ذی بال حمد خداوندی است که به کمال قدرت اصناف چرنده و پرنده... اما بعد این رساله مشتمل است بر دوازده فصل در شرح مسایل صید کردن ماهی و چرندهها و پرندهها و معلم ساختن سگ و یوز و چرغ و باز و مانند، و بیان حلالا و حرام از صیدهای جانوران و کیفیت کشتن به کارد و تیر و غیر آن و باقی حکمهای ایشان به شریعت و خاصیتهای وی از طریق حکمت.
یربوع... خاصیت. موی زیادتی که بر پلک چشم پیدا شده باشد بر کنند و خون وی را بر آن جا طلا کنند بر نیاید و صلاح یابد بمنه و کرمه.
تمت الرساله الشریف بعون الملک اللطیف فی سنه ۱۰۷۷. حرره العبد الاقل قاسم ابن خواجه خورد درمیانی القاینی اللهم اغفرلی و لوالدی و لاستادی و لجمیع المومنین و المومنات آمین.
نوع خط:
تزئینات متن:
رکابه نویسی:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ و نستعلیق.
عناوین و نشانیها شنگرف.
دارد.
فرنگی نخودی آهار مهره. با تهنقش (صلیبی که درون یک بیضی قرار گرفته و در طرفین آن دو حرف R و G نوشته شده است).
میشن مشکی ضربی. با ترنج و سرترنج و جدول. قطر: ۳/۹.
1
3
در دو برگ نونویس اول و آخر نام آن به صورت «مخمس مولوی قدس الله» و «مخمس مولوی روم» نوشته شده است.
رسالهها در متن و حاشیه نوشته شدهاند.
آغاز نسخه فهرست رسالهها و مطالب مجموعه و دستخط احمد گلچین معانی که نسخه را دیدد بود.
این یادداشتها در برگهای مختلف نسخه دیده میشود:
برگ ۲ر نام کتاب به صورت «جنگ ملا رومی» با قیمت آن به سیاق.
در دو ص ۴۵و ۴۶ معما به اسم محمدعلی، نام رساله بعدی مجموعه، تاریخ ۱۱۵۷ق، دعا برای رفع دشمن، اشعاری به خط احمد بن عطاءالله که تاریخ آن را سیاه کردهاند و جای ۴ یادداشت سیاه شده دیگر.
ص ۱۷۱ و ۱۷۲ دو سیاهه خرید، اشعاری به خط عطاءالله بن مصطفی.
ص ۱۷۴ دو رباعی به خط احمد.
ص ۲۰۸ نام رساله بعد و چند یادداشت سیاه شده. در همان صفحه با شنگرف نوشته شده: «تجربه الشنجرف».
مهر و نوشتههای ص ۳۰۰ سیاه شده است.
ص ۳۲۹ و ۳۳۰ یک نامه دوستانه و اشعاری در مدح پنج تن آل عبا در ۱۱۱۷ق (نام کاتب این اشعار به عمد سیاه شده است) و فهرست کتابهای کسی.
ص ۳۹۵ و ۳۹۶ یک رباعی به خط بزاز اصفهانی در ۱۲۴۷ق، یک رباعی به خط عبدالصمد بن عطاءالله در میانی و دو رباعی دیگر بدون اسم سراینده و نویسنده.
کسی در پشت طبله اول جلد صورت شمسه و تملکی که در آغاز نسخه تذکره دولتشاهی بوده را با مداد ترسیم کرده است.
جزوها ۸ برگی.
نسخه کامل است.
نشان صحاف در گوشه بالای سمت چپ ورق وسط هر جزو.
1
3
4
ص ۱۰ و ۳۵۷ و ۳۹۴ تملک محمدقاسم بن حسینعلی بیرجندی در ۱۱۰۹ق.
ص ۱۷۱ و ۱۷۲ مهر مستطیل «قال انی عبدالله ۲۱۲» (اثر این مهر در صفحات ۲۱۰ و ۲۵۹ و ۳۱۶ و ۳۲۹ و ۳۵۱ و ۳۵۷ و ۳۷۲ و ۳۹۵ و ۴۷۵ هم دیده میشود) و مهر بیضوی ناخوانا.
ص ۲۰۷ مهر مستطیل: «الهی عاقبت محمود گردان ۱۱۹۴» (همچنین ص ۳۳۴) و دو مهره سیاه شده دیگر.
ص ۲۰۸ دو مهر مستطیل به نقشهای: «ابن مصطفی و عطاءالله ۱۱۵۷» و «یا واهب العطیات».
ص ۲۷۷ و ۳۹۷ مهر شش گوش غیرمنتظم به نقش: «بنده آل محمدقاسم ۱۱۲۱».
در ص ۳۱۶ چهار بار اثر مهری بیضوی با نقش «الیس الله بکاف یا عبدالله ۱۱۹۸» کوفته شده است (و دو بار در ص ۳۳۶).
ص ۳۸۲ یک مهر مستطیل ناخوانا.
ص ۳۹۵ و ۳۹۶ مهر بیضوی: «عبده محمدحسن بن محمدکریم».
در دو ص ۴۵ و ۴۶ نقاشی شیر و خورشید با مداد و امضای عمل ابراهیم نقاش اصفهانی که جدید است.
در دوازده فصل و خاتمه به شرح زیر:
فصل اول: در بیان دلایل بر جواز صید کردن.
فصل دویم: در شرایط صید کردن.
فصل سوم: حلال است صید کردن به باز و مانند آن از مرغانی که به چنگال شکار میکنند... .
فصل چهارم: سگ و یوز و مانند آن وقتی معلم میگردد چنانچه کشته او حلال بود... .
فصل پنجم: در مسایل تیر انداختن.
فصل ششم: در مسایل صید ماهی.
فصل هفتم: صید و شکاری ملک شخصی میشود به گرفتن او و گرفتن بر دو نوع است... .
فصل هشتم: در بیان ذبح کردن و کشتن.
فصل نهم: در بیان آنچه حلال استت و حرام از جانوران.
فصل دهم: در مذهب امام شافعی رح حرام است هر جانوری که به دندان خود شکار میکند و صید میگیرد... .
فصل یازدهم: بقیه طعام و آب یعنی پس مانده هر چند جنب یا زن حایض باشد یا کافر باشد پاک است.
فصل دوازدهم: به مذهب امام شافعی بول و اوفکنده هر چهار پای و جنبنده و هر مرغی که باشد پلید است.
خاتمه: در بیان نامها و حکمها و خاصیتهای جانوران و غرایب حکایات که از ایشان نقل کردهاند به ترتیب حروف تهجی، در چندین باب (برای هر حیوانی با عنوانهای الحکم و خاصیت توضیحاتی داده شده است).