عنوان

منهاج النشر فی العشر

IR

۱۰-۱۹۲۰۰

فارسی

منهاج النشر فی العشر

[نسخه خطی]

/ از: حسین بن عثمان، مولف شرح عقیله شاطبی (ش ۸۱۹).

بهاءالدین عثمان بن عوض بن محمد قاری مشهور به شیرازی.

پنجشنبه ۸ صفر ۸۵۳ق.

رقعی. ۱۳/۵*۱۸/۵سم. ۱۴۲گ. ۱۹س.

1

بسمله الحمد لله الکریم، انزل القرآن العظیم... پس محرر این حروف و مقرر این کلمات تراب اقدام خویدمی خدام اهل القرآن حسین بن عثمان... کثرت وقاحت را سرمایه خود انگاشت و با وجود قلت بضاعتی که در این صناعت داشت عقد عروس کتابی فارسی به طریق نشر در قراآت عشر را نصب العین خود ساخت... اگرچه جمال القراء فی زمانه و شیخ الاقراء فی اوانه شمس المله و الدین محمد السمرقندی علیه الرحمه اساس این قواعد را در سبعه نهاده...

نوع خط:

تزئینات نسخه:

تزئینات متن:

نوع کاغذ:

تزئینات جلد:

نسخ.

صفحات دارای جدول با یک قلم آبی کم‌رنگ و نامرتب و برگ اول دارای کتیبه‌ای ساده است که در زمینه لاجوردی آن نام کتاب با آب طلا نوشته شده.

عناوین آیات و اعلام شنگرف.

کاهی چند رنگ.

تیماج مشکی.

1

2

پشت برگ اول گویا صفحه‌ای است از کتابی و بر پشت آخرین برگ علائم وقوف سجاوندی در جداول با قلم دیگر ثبت شده، پس از آخرین برگ کتاب یک برگ دیگر به نسخه الحاق و الصاق شده که روی آن آخرین صفحه کتابی است کهن و به فارسی و با خط تعلیق و رقم کاتب در ذیل آن چنین است: «فرغ من تحریر هذه النسخه العبد الفقیر... محمد بن ابی بکر بن عبدالله بن عمر بن احمد الغزنوین المصلوی تدارکه... برحمته ضحوه یوم الخمیس لعشر خلون من شهر ربیع الاخر سنه خمس و ستین و خمسمایه». بر روی دیگر این برگ یادداشتی است که بیشتر آن در اثر سیاه شدن و وصالی ناشیانه ناخوانا است و کلماتی که جسته گریخته خوانده می‌شود قسمتی از تاریخ است که به نظر می‌رسد «سنه ثمانین و ثمانمائه» باشد و نیز نام امین الکیرانی و احمدشاه است.

در حواشی نسخه بدل‌ها و جبران سقطات به چشم می‌خورد.

فهرست ابواب چنان‌که در دیباچه نسخه حاضر آمده:

باب اول. در بیان نزول قرآن (تاریخچه جمع قرآن). دوم. تجوید دارای چهار قسم. سوم. استعاذه. چهارم. بسمله. پنجم. میم جمع. ششم. ادغام کبیر. هفتم. هاء کنایت. هشتم. المد و القصر. نهم. بیان الهمزتین فی کلمه. دهم. الهمزتین فی کلمتین. یازدهم. الهمز المفرد. دوازدهم. بیان نقل حرکه الهمزه. سیزدهم. السکت علی الساکن. چهاردهم. وقف حمزه و هشام. پانزدهم. نون ساکن و التنوین. شانزدهم. فتح و امالت. هفت‌دهم. هاء تانیث. هشت‌دهم. الترقیق فی الراآت. نوزدهم. تغلیظ اللامات. بیستم. وقف اواخر الکلم. بیست و یکم. الوقف علی المرسوم. بیست و دوم. یاآت الاضافه. بیست و سوم. یاآت الزوائد. بیست و چهارم. افراد القراآت (درین باب بسطی دارد و مشتمل بر اشارات تاریخی مهم است و مولف آن را مهم‌ترین ابواب می‌شمارد). بیست و پنجم. التکبیر. (در این باب چهار فصل است: ۱. سبب ورود تکبیر ۲. بیان محل اداء تکبیر و دلیل آن. ۳.صنعت تکبیر. ۴. چیزی چند که تعلق به ختم قرآن دارد = آداب قرآن).

ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۳۶۷-۱۳۷۰.

این کتاب به تصریح مولف براساس کتاب النشر استادش شمس الدین ابن الجزری تالیف شده و مقابله آن با تقریب جزری نشان می‌دهد ترجمه آن کتاب است با اضافات و بسطی. نسخه حاضر دارای ۲۵ باب است (فهرست ابواب در دیباچه مبسوط مولف پس از ذکر رموز و نشان‌های ۳۲ تن از قراء یاد شده) اما در نسخه حاضر پس از باب ۱۴ یک باب افزوده شد (در بیان ادغام صغیرگ ۶۱ راست) که در فهرست ابواب نیامده.

در پایان ابواب بخش اصول به پایان می‌رسد و جداول (فرش) آغاز می‌گردد (برگ ۱۰۱ راست تا آخر). در آغاز فرش (در خارج از جداول) چنین نوشته: «و حال آنکه در اوایل اصول معلوم شد که «ف» رمز حمزه است و «ی» رمز کسایی و «ش» رمز خلف است، در فرش طریق رمز مبدل می‌شود یعنی هر کجا حمزه و کسایی موافقند رمز «ش» و از آن خلف «خل» و اگر مخالف باشند آن هر دو بر دو اصل خود باشند» در باب اول پس از ذکر تاریخچه اجمالی جمع قرآن، اسناد خویش را به قراآت عشر و به وسیله استادش ابن الجزری همچنان که در النشر آمده یاد می‌کند: «و چون این کتاب به طریق نشر نوشته، این فقیر حقیر تاب الله علیه، اسناد قرائت نیز هم از آن طریق می‌آورد و می‌گوید که روایت می‌کنم قراآت عشر را از علیان حضرت شریعت مآب... امام ائمه نحاریر المحققین... الشیخ شمس الدین... ابی الحسن محمد بن محمد بن محمد بن الجزری الشافعی... بعضی به اجازه و بعضی به سماع از لسان مبارک جناب او و بعضی به قرائت غیر بر حضرتش». مولف علاوه بر اساتید و اسانید قرائت و تالیفات آنان، از عده دیگر نیز یاد می‌کند از آن جمله از: شمس الدین محمد سمرقندی، شیخ تقی الدین ابن الصائغ و حسن بن غلبون و پدر او ابوالطیب و صاحب عنوان و صاحب کافی و صاحب هدایه و صاحب هادی و ابن بلیمه صاحب تلخیص و محمد مکی صاحب تبصیر و ابومعشر صاحب تلخیص و هذلی و شنوذی و بزی و سوسی و فضائل القرآن شیخ ابومنصور ارجانی (در خاتمه)، ابوالحسن حصری، ابوبکر قصری (استاد حصری)، امین الدین بن سلار (استاد جزری)، ابوالعز قلانسی صاحب ارشاد، ابوالقاسم هذلی مولف کتاب الکامل، شیخ شهاب الدین احمد بن الطحان، شیخ ابوالقاسم ابن نحله و شیخ مکین الدین اسمر (مولف می‌گوید او تمام قرآن را با هفت قرائت در یک شب بر ابواسحاق اشبیلی عرض کرده است) و تاج الدین محمد بخاری (انتخاب کننده وقوف سجاوندی)، محب الدین جعفر موصلی مولف مفردات، کتاب التجوید فی التجوید تالیف ابو عمرو الدانی، شیخ ابوالحسن سجاوندی (شاگرد شاطبی و شارح شاطبیه) ابوالفتح فارس بن احمد و تسهیل هشام. از کتاب منهاج النشر، جز این دو نسخه موجود در این کتابخانه نسخه‌ای دیگر می‌شناسیم در مدرسه نواب مشهد که مورخ ۸۳۸ق. و به خط بهلول بن احمد سردانی است و به نوشته فهرست آنجا (فهرست نسخه‌های دو کتابخانه مشهد ص۴۴۸) دارای ۲۸ باب است.

ایران

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

20120818

MF

87856

a

Y