عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۵۷۹۶
عربی
[اجوبه المسائل]
[نسخه خطی]
/ از: احمد بن عبدالرضا بصری، مهذب‌الدین (- زنده در ۱۰۸۷ق)
سده ۱۱ق.
۲۱۶پ - ۲۱۸ر.
یک، ۳۶۸، یک برگ، ۱۸*۳۱/۷، ۲۵ سطر، ۱۱/۷*۲۲/۷.
نوشته شده در قریه شاه‌اندیز از توابع مشهد رضوی.
1
2
اللهم احمدک یا مجیب دعوه السائلین واصلی علی نبیک محمد و آله الفاضلین ما ترتب الجواب علی السوال... و بعد فیقول... هذه احدی و ثلثون مسئله شایعه اجبت عنها بما خطر بالبال.
و مخالطها شیء من جوهر الارض المانوسه. اتفق الفراغ من تسطیرها یوم البروج المشهوره من الشهر البایین الموحدتین من السنه الباب المبروره من عشر حمله العرش بعد مضی ق ج ت ق علی التمام من الهجره النبویه... فی قریه طیبه تسمی بشاه‌اندیز من توابع المشهد الرضوی علی مشرفه صلوات الملک العلی.
نوع خط:
تزئینات متن:
تزئینات نسخه:
رکابه نویسی:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ، مقدمه همه رساله‌ها مشکول.
عناوین و نشانیها شنگرف.
ابتدای همه رساله‌ها سرلوح مزدوج مذهب و مرصع با کتیبه قلمدانی زرپوش.
صفحات جدول‌کشی شده با زر و لاجورد و شنگرف و مشکی.
در بعضی از رساله‌ها بین بندها و جملات از دایره‌های توخالی کوچک شنگرف رنگی استفاده شده است.
دارد.
نخودی و حنایی آهار مهره.
میشن مشکی، مجدول گرهی. قطر: ۵/۱.
1
1
2
هر سرلوح با سرلوح دیگر تفاوت دارد (به جز برگ ۲۶۶ر ابتدای قصیده مهذب بصری که سرلوح ندارد).
اعمال تصحیحات در این نسخه به دو طریق انجام گرفته است: در بیشتر صفحات با تراشیدن کلمات و حروف غلط صورت صحیح درون متن کتابت شده است (این کار حتی در تصحیح کلمات و عبارات حاشیه هم دیده می‌شود) و در مواردی دیگر کاغذ کوچکی روی قسمت غلط چسبانده و صورت صحیح را روی آن نوشته‌اند.
کلمه تصحیح شده در متن با علامتی شبیه عدد ۲ مشخص شده و در حاشیه در کنار همان علامت صورت صحیح نموده شده است.
علامت سه نقطه شک در ۲۹پ، ۱۷۷پ، ۱۷۹پ، ۳۵۱ر و ۳۵۲ر.
به جز سه نقطه‌ها دایره کوچک توخالی مشکی رنگی نیز در کنار بعضی از سطور آمده که ظاهرا علامتی برای اصلاح نسخه است (برگهای ۱۲۱پ و ۱۸۹پ دیده شود).
دارای علامت بلاغ مقابله.
یادداشتهای آغاز نسخه به شرح زیر:
فهرست رسائل کتاب.
یادداشت عاریه کتاب در ۲۱ص [صفر] ۱۲۸۸ق نزد...، کسی که کتاب را به عاریه گرفته آن را از کتب مرحوم امام جمعه از قسمت عیال آقا ضیاءالدین سلمه الله دانسته است.
یادداشت دیگر عاریه کتاب نزد محمود طباطبایی.
تعداد ابیات کتاب... یکهزار بیت (کلمه اول آن را کسی محو کرده است).
صلح نسخه به رضا طباطبایی.
در بالای برگ ۲۸۳ر ۴ سطر نوشته شده بود که آنها را سترده‌اند. در ص ۳۶۶پ دستورالعمل ساخت جلاب خوب.
در پایان نسخه دو یادداشت سیاه شده دیگر.
پشت طبله اول جلد یادداشت تقسیم اموال جناب حاجی میرزا علی اعم از خانه و اثاث و باغ و املاک موروثی و ابتیاعی در چهارشنبه ۸ جمادی الاولی ۱۲۵۱ق و این یادداشت: «در بیستم سیوم شعبان دوختر ملا شعبان طلاق گفته شد».
در گوشه سمت چپ بالای آخرین برگ بیشتر رساله‌ها نام رساله و پایان یافتن آن نوشته شده است (البته بعضی از این نامها اشتباه نوشته شده است). در عوض در گوشه سمت چپ بالای صفحه عنوان چند رساله ابتدایی نسخه تعداد ابیات هر رساله نوشته شده است.
دارای برچسب نشانه در برگ آغاز چند رساله اول به صورت کاغذ سرخ رنگ کوچکی که در دو طرف ورق چسبانده شده (در برگهای ۷۵، ۱۱۱، ۱۲۱ و ۱۶۸).
برجستگیهای ناشی از سطراندازی اوراق هنوز به صورت واضح و مشخص دیده می‌شود و با انگشت قابل لمس است.
از آن که برگ ۸۸ر با جدولی شنگرف رنگ آغاز می‌شده کاتب در پایین برگ ۸۷پ به جای کلمه رکابه مستطیل کوچک سرخی کشیده است.
جزوها ۸ برگی.
نشان صحاف به صورت خط مورب کوچک مشکی رنگ در گوشه سمت راست بالای ورق وسط هر جزو و قرینه آن در گوشه پایین سمت چپ.
در حاشیه تصحیح شده.
1
3
3
در آغاز نسخه تملک به شرح زیر:
در آغاز نسخه تملک مولف با عبارت: «ملک مولفه احمد بن عبدالرضا المهذب».
یادداشت تملک در جمادی الاولی ۱۲۹۴ق.
تملک حسن خلف مرحوم شیخ هادی الکاظم.
یادداشت کسی که نوشته این رساله را مرحوم والد ماجد به توسط ملا کریم کتاب فروش از ورثه مرحوم آقا میرزا عسکر سید مرحوم خریدند .
خریداری از شیخ بارانی در آبان ۱۳۲۵ق.
در آغاز نسخه مهرها به شرح زیر:
در آغاز نسخه مهر بیضوی ملک مولفه احمد بن عبدالرضا المهذب به تاریخ ۱۰۷۸ق.
مهر بیضوی: «العبد محمد الطباطبایی».
مهر بیضوی: «عبدالله الطباطبایی».
مهر بیضوی رضا طباطبایی: «رضا الطباطبایی».
مهر چهارگوش میرزا عسکر سید مرحوم: «جعفر... رضا... ق د ق ر».
پایان نسخه تملکی با مهر بیضوی: «عبده ابن عباس مهدی ۱۲۲۹». نویسنده این مهر در زیر آن نوشته: جمادی چند دادم جان خریدم/ به حمدالله عجب ارزان خریدم
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۳۴۳-۳۴۴.
پاسخ ۳۱ سوال در موضوعات گوناگون است. این پرسشها مسائل گوناگونی در موضوعات پزشکی و علوم طبیعی را در بر می‌گیرد. اولین پرسش درباره لطافت آب باران در برخورد با تن انسان و آخرین آنها درباره یخ زدن آب است. بدین ترتیب:
الاولی: لم کان ماء المطر خفیفا لطیفا باتفاق البشر.
الثانیه: لم کان السمک لا یعیش بدون الماء و یهلک.
الثالثه: لم کان الانسان عند ولادته لا یمشی و لا یدب و غیره من سایر الحیوان عندها یمشی و یذب.
الرابعه: لم کان من دخل مکانا مظلما لا یری الا بعد هنیئه کما تری.
الخامسه: لم یحمر وجه الغضبان و یصفر وجه الخایف الفرعان.
السادسه: لم یحیض المراه یا ذا البیان وحدها دون سایر الحیوان.
السابعه: لم تسکن الرعشه مطلقا بشرب الشراب فحققا.
الثامنه: لم یمیل الرجل الی الجماع فی الصیف اکثر من غیره فحقق و المرءه فی الشتا اجل من غیره فدقق.
التاسعه: لم کان المحموم السایل یبرء بالعرق السایل.
العاشره: لم کان المغثی یهلک غالبا بالعرق مفارقا او مصاحبا.
الحادیه عشره: لم ینجر الفم العنبری ایها الحکیم الحاذق الانوری.
الثانیه عشره: لم ینزل الدم من کثیر الجماع فی کل وقت یا علی الاوضاع.
الثالثه عشره: لم یقشعر بدن صاحب الحمی المنوبه اللئیمه دون غیرها و ان کانت ذات سلم و سلیمه.
الرابعه عشره: لم یزول التشنج عمن کان فیه عند عروض الحمی له یا نبیه.
الخامسه عشره: لم کان التشنج الحادث القبیح بعد الحمی مهلکا ایها الفصیح.
السادسه عشره: لم کان التشنج الذی فی اثنایها یا طبیب او قبلها سلیما و صاحبه یبرء و یطیب.
السابعه عشره: لم یخرج من موضع البرص و البهق الردی عند ثقبه دم ایها الحکیم الدری.
الثامنه عشره: لم یعسر اندمال القروح التی فی المفاصل و الجروح.
التاسعه عشره: لم لم ینبت شعر مطلقا لمعدوم الانثیین فحققا.
العشرون: لم یزول العطش بدخول الحمام عن العطشان و یعطش من لا عطش فیه بدخوله یا ذاالبیان.
الحادیه و العشرون: لم دق صوت الخصی ورق.
الثانیه و العشرون: لم یحبثا الانسان ذو اللب بعد تناوله الطعام الیابس و الرطب.
الثالثه و العشرون: لم کان من سقط مثلا علی الجانب الایمن فرضا یولم جانبه الایسر ایضا.
الرابعه و العشرون: لم کان الماء الذی یستسقی من بیر حفر علی ساحل البحر عذبا بلا نکیر.
الخامسه و العشرون: لم تنطلق طبیقه من یغتسل بماء الحماه فیشتغل.
السادسه و العشرون: لم کان صاحب الفواق یسکن فواقه الشدید عند استماع نغمه او فرحه ایها المجید.
السابعه و العشرون: لم یزول الفواق العارض بسبب کثره الشراب و الطعام عند حبس النفس علی التمام.
الثامنه و العشرون: لم لا یستمری ذو الطحال الطعام فی جمیع الاحوال.
التاسعه و العشرون: لم منعت الحکماء شرب المسهل الدواء فی الصیف الصایف کفیت النواء.
الثلاثون: لم یعطش المستسقی یا ذا الایمان والتقی.
الحادیه و الثلاثون: لم لم یثخن الماء و یجمد یا ذا المکرمات اذا طبخ دون سایر الرطوبات.
مجموعه رسائل مهذب‌الدین بصری
/ احمد بن عبدالرضا بصری، مهذب‌الدین
1027998
پزشکی و علوم طبیعی
۸۹۲۲
/
۷
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
MF
87856
a
Y
