عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۲۶۶۱
فارسی
کفایه منصوری = کفایه مجاهدی
[نسخه خطی]
/ از: منصور بن محمدبن یوسف بن احمدبن الیاس فقیه شیرازی
تاریخ کتابت: ۱۱۹۰.
، ۳۷۰ص ؛ قطع: ۱۶*۲۲، ۱۵سطر (۱۱*۱۵)
در برخی منابع بین این کتاب و کفایه منصوری از غیاث‌الدین منصور دشتکی در هندسه خلط پیش آمده است و احوال مولف به روشنی شناخته نیست. در منابع و فهارس نیز نام پادشاهی که کتاب بدو اهدا شده است مختلف است. به طور مثال در فهرس مخطوطات الطب الاسلامی، علاءالدین محمدشاه هندی و در مرعشی، شاه شجاع مبارزالدین محمد ثبت شده است در فهرست نسخه‌های خطی فارسی ۱/ ۵۸۵ گوید: بنام مجاهد السلطنه و الدین سلطان زین العابدین شاه شجاع مبارزالدین محمد (۷۸۶-۷۹۳) از پادشاهان آل مظفر پیرامن سال ۷۸۰. (نک: مرعشی، ۹/ ۸۰)
این کتاب چند بار تاکنون چاپ شده است از جمله در کانپور و لکهنو مطبع منشی نول کشور در سال ۱۲۶۷ق.=۱۳۰۶=۱۸۸۸م. به صورت چاپ سنگی، و به صورت چاپ عکسی از نسخه چاپ سنگی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، در تهران از سوی موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل و دانشگاه علوم پزشکی ایران، ۱۳۸۲ (در چاپ‌های مزبور رساله چوب چینی نیز همراه کتاب بوده است).
1
1
2
3
آغاز در نسخه کامل: شکر و سپاس مر خالقی را که در خلقت انسان دقایق حکمت او بی‌پایان است، و حمد بی‌عد...
آغاز موجود: ... در ارکان؛ باب ۲ در ارواح باب ۳ در اخلاط باب ۴ در اعضا...
... اگر فلفل و زنجبیل و سقمونیا با عسل بر ذکر مالند همین عمل کند والله اعلم.
تمت الکتاب بعون الله الملک الوهاب فی شهر شعبان المعظم سنه تسعون و مائه و الف سنه ۱۱۹۰.
نوع خط:
تزئینات متن:
رنگ مرکب:
تزئینات جلد:
تحریری متمایل به شکسته نستعلیق.
سرفصل‌ها به شنگرف.
مشکی.
چرم قهوه‌ای تیره.
2
1
1
در حاشیه برخی صفحات توضیحاتی در خصوص متن یا اشاره به موضوع متن و یا بیان نسخه‌ای طبی دیده می‌شود.
در بالای برگ نخست نسخه عنوان کتاب و نام مولف آن با روان‌نویس آبی به اشتباه این گونه نوشته شده است: قرابادین در ادویه و دواجات تالیف حکیم الشاعر الفاضل معروف به شرف‌الدین حسن الشفایی الاصفهانی متوفی سنه ۹۶۳ق.
پشت برگ آخر مشتمل است بر واژه‌نامه‌ای تخصصی در بیان معنی برخی اصطلاحات طبی.
در دو فن و هر فن در اقسام و مقالات و ابواب و فصول به شرح زیر:
فن اول در طب نظری و عملی، در دو قسم:
قسم یکم نظری در مقدمه و چهار مقاله:
مقاله اول در اسباب مادی صحت در چهار باب:
باب اول در ارکان
باب دوم در ارواح
باب سوم در اخلاط
باب چهارم در اعضا
مقاله دوم در اسباب صوری صحت در دو باب:
باب اول در مزاج
باب دوم در قوی
مقال سوم در اسباب فاعلی صحت در دو باب:
باب اول در اسباب ضروری مشتمل بر شش فصل:
فصل اول در هوا
فصل دوم در حرکات نفسانی
فصل سوم در حرکت و سکون
فصل چهارم در خواب و بیداری
فصل پنجم در ماکول و مشروب
فصل ششم در احتباس و استفراغ
باب دوم در اسباب غیر ضروری مشتمل بر دو فصل:
فصل اول در اسباب ملحقه بسته ضروری
فصل دوم اسباب جزییه
مقاله چهارم در احوال و اعراض و علامات در دو باب:
باب اول در احوال و اعراض
باب دوم در علامات و دلایل مشتمل بر هشت فصل:
فصل اول در علامات مزاج
فصل دوم در علامات ابتلا
فصل سوم در نبض
فصل چهارم در نبض اسنان و اجناس
فصل پنجم در قاروره
فصل ششم در براز
فصل هفتم در... ان
فصل هشتم در علامات محموده و ردیه
قسم دوم در طب عملی مشتمل بر پنج مقاله:
مقاله اول در حفظ صحت و معالجات کلی مشتمل بر دو باب:
باب اول در حفظ صحت مشتمل بر ده فصل:
فصل اول در تدبیر مولود
فصل دوم در تدبیر فصول
فصل سوم در تدبیر ماکول و مشروب
فصل چهارم در تدبیر نوم و یقظه
فصل پنجم در تدبیر استفراغ و احتباس
فصل ششم در تدبیر جماع
فصل هفتم در تدبیر حمام
فصل هشتم در تدبیر حرکت و سکون
فصل نهم در تدبیر مشایخ
فصل دهم در تدبیر مسافر
باب دوم در معالجات کلی مشتمل بر سه فصل:
فصل اول در معالجات سوء مزاج
فصل دوم در تدبیر مهبل و قی و حقنه
فصل سوم در فصد و حجامت
مقاله دویم در امراض که حادث شود از سر تا قدم و علاج آن مشتمل بر بیست باب:
باب اول در امراض سر و دماغ
باب دوم در امراض چشم
باب سوم در امراض گوش
باب چهارم در امراض بینی
باب پنجم در امراض دهان و لب و زبان
باب ششم در امراض لثه و دندان
باب هفتم در امراض حلق
باب هشتم در امراض ریه و آلات سینه و تنفس
باب نهم در امراض قلب
باب دهم در امراض معده
باب یازدهم در امراض جگر
باب دوازدهم در امراض طحال
باب سیزدهم در امراض معا
باب چهاردهم در انواع اسهال
باب پانزدهم در امراض کلیه و مثانه
باب شانزدهم در امراض انثیان و قضیب
باب هفدهم در امراض رحم
باب هجدهم در امراض مقعد
باب نوزدهم در امراض پشت
باب بیستم در اوجاع نقرص و مفاصل
مقاله سیم در حمیات
مقاله چهارم در امراض که به ظاهر بدن حادث شود و معالجات آن مشتمل بر هفت باب:
باب اول در اورام
باب دوم در بثور
باب سوم در جراحات و قروح
باب چهارم در کسر و ضلع و مانند آن
باب پنجم در جذام و امراض جلد
باب ششم در امراضی که... دارد
باب هفتم در آنچه تعلق بزینت دارد
مقاله پنجم در ذکر زهر حیوانات زهردار و دفع ضرر آن مشتمل بر چهار باب:
باب اول در زهرها و علاج شارب اول
باب دوم در گزیدن حشرات و تدبیر آن
باب سوم در گزیدن آدمی و چهارپایان
باب چهارم در دفع هوام و حشرات
(و این آخر فن اول است)
فن دوم: در ذکر بعضی ادویه مفرده مرکبه مشتمل بر دو مقاله:
مقاله یک در ذکر بعضی ادویه مفرده مشتمل بر هفت باب:
باب اول در طبایع و تاثیرات ادویه
باب دوم در حبوب
باب سوم در لحوم و البنان
باب چهارم در فواکه
باب پنجم در بقولات و امثال آن
باب ششم در توایل
باب هفتم در ریاحین و طیوب
مقاله دوم در ادویه مرکبه مشتمل بر بیست باب:
باب اول در بیان کیفیت ترکیب ادویه و بیان قوت و امتحان تریاق
باب دوم در تریاق‌ها
باب سوم در مفرحات و بیان قوت هر یک
باب چهارم در مواجین
باب پنجم در اشربه و مربیات و لعوقات و ربوب
باب ششم در جوارشات
باب هفتم در سفوفات
باب هشتم در اقراص مهله و غیر آن
باب نهم در حب‌‌های مسهله و غیر آن
باب دهم در ایارجات
باب یازدهم در مطبوخات و نقوعات
باب دوازدهم در حقن‌ها
باب سیزدهم در شیافات و فرزخ‌ها
باب چهاردهم در ادهان
باب پانزدهم در سعوطات و سفوفات و عزاعز
باب شانزدهم در اطلیه و ضمادات
باب هفدهم در ادویه عین
باب هجدهم در مراهم و دزورات
باب نوزدهم در حلاوات و مسمنات
باب بیستم در متفرقات
ماخذ فهرست: جلد ۱/ ۴۷، صفحه ۱۵۴-۱۵۸
نک: الذریعه، ۱۸/ ۹۸؛ مشار فارسی، ۴/ ۴۰۹۰؛ کشف الظنون، ۲/ ۱۵۰۱؛ فهرس مخطوطات الطب الاسلامی، ۳۶۶؛ مرعشی، ۷/ ۲۴۳، ۹/ ۸۰؛ مجلس، ش۱/ ۳۱۷۷؛ دانشگاه، ۱۱/ ۲۱۱۷؛ فهرستواره، ۵/ ۳۶۵۳-۳۶۵۲.
نیز نک: مجلس، ش ۱/ ۳۱۷۷، ۱/ ۳۲۲۲، ۱/ ۳۳۲۰، ۴۲۲۶، ۵۵۸۱، ۲/ ۵۶۷۲، ۶۲۰۰، ۶۲۳۲، ۶۳۸۶.
در تشخیص دردها و ترتیب داروها.
کفایه مجاهدی
طب
۱۷۰۲۳
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20120505
MF
87856
a
Y
