عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۹۴۷۸
فارسی
کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس
[نسخه خطی]
/ از: زین‌العابدین بن شاهزاده محمدولی میرزا قاجار (سده ۱۳ق)
، تاریخ کتابت: سده ۱۴ق.
؛یک، ۱۱۴، یک برگ، ۹/۱۹*۲/۳۳، ۳۷ سطر، ۵/۱۴*۵/۲۱.
نوشته شده به امر رکن‌الددوله محمدتقی میرزا (۱۲۶۲ - ۱۳۱۸ق) پسر محمدشاه قاجار والی و فرمانفرمای مملکت خراسان و سیستان در سال پارس‌ئیل. وی بین سالهای ۱۲۹۳ - ۱۲۹۸ق و ۱۳۰۴ - ۱۳۰۸ق حاکم خراسان بود.
1
2
«هو المعز. بعد از حمد الهی و درود نامتناهی بر روان پاک سید لولاک و ائمه هدی علیهم التحیه و الثناء این کتابی است مشتمل بر عدد سکنه مشهد رضوی مفصلا و مشروحا از مرد و زن، کوچک و بزرگ، پیر و جوان، کور و بینا، فقیر و توانگر، عارف و عامی، گمنام و نامی با ضبط جمیع حرفتها و صنعتها و عدد منازل و مساکن ایشان».
«قراولخانه‌های ارک ۲. توپچیانی که در میدان توپخانه مشغول خدمت و متوقفند ۱۵۵ نفر. قراولخانه‌های شهره ۳۵».
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
شکسته نستعلیق.
دو صفحه اول مقدمه تمام تذهیب بدین صورت که در بالا کتیبه مذهب و مرصع و الوان کشیده شده و حاشیه صفحات را هم تشعیرسازی طلا پر کرده است. بین سطور طلااندازی شده. با جدول‌کشی زر و لاجورد و زنگار و شنگرف و مشکی؛ در بالای صفحه اول رساله درون شمسه مذهب نام ناصرالدین شاه قاجار و تاج شاهی با دو فرشته زرین در دو طرف آن و دو نشان شیر و خورشید. پس از آنها عنوان کتاب درون کتیبه مذهب و مرصع با نقوش مختلف. این کتیبه در حاشیه به ۵ بخش تقسیم می‌شود و پس از آن جداول اصلی رساله است؛ در صفحات دیگر نام محله‌ها درون دایره‌ای زرین در بالا نوشته شده و بقیه اطلاعات درون جداول زرین و شنگرف و مشکی ثبت شده‌اند. صفحه پایانی کتاب (ضمیمه کتابچه) تمام تذهیب با نقوش گل و بوته مذهب و مرصع در پایین صفحه. همه صفحات در ستونهای ۱۵گانه شنگرف و زر و مشکی. با صفحه شمار قدیمی.
نباتی آهار مهره.
تیماج عنابی دو رو، بیرون مجدول و مزین با نقوش گل و بوته، درون و سجاف نیلی، عطف مشکی جدید، یک لا. قطر: ۷/۱.
1
جزوها ۸ برگی.
1
اهدایی محسن امینی مجدی به کتابخانه مجلس شورای ملی در آذر ۱۳۱۸ش با مهر او.
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۸۲.
جداولی شامل آمار دقیق ساکنان و مشاغل و منازل محلات سراب، سرشور، عیدگاه، پایین خیابان، نوقان و بالا خیابان مشهد است. در پایان هم یک صفحه با عنوان «ضمیمه کتابچه تعداد نفوس و متمم آن»، شامل «صورت تعداد مدارس و مساجد و تکایا و کاروانسرا و تیمچه‌جات و حمام و آب انبار و کارخانجات شالبافی و شعرباف خانه و غیره و باغاتی که در هر یک از محلات مشهد مقدس و ارض اقدس واقع و دایر است».
هر صفحه به ۱۵ ستون تقسیم شده که این اطلاعات در آنها درج شده است: خان‌ها، نوکرها، رعایا، مردان، زنان، پیران، جوانان، صانعین (شغلها)، اغنیاء، فقراء، پسران، دختران، اطفال رضیع، مجاورین، ناقصین.
بنا بر آمار کتابچه تعداد کل نفوس مشهد در آن سال ۵۷۲۸۷ نفر بوده است.
جغرافی
۸۸۳۷
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
لیبلیبل
MF
87856
1
a
Y
