خلاصه کلام و نقاوه ابتداء اقوالا ایام سپاس کریمی است که از بحور مکارم بیکران خویش قابلیت نظم یواقیت نثر انواع انسان را موهبت نمود.
پنجم آن که تا ممکن باشد قافیه را تکرار نکنند تا حمل بر عجز نشود.// قد تم رسالتی بعونن الوهاب/ امید که باشد همگی صدق و ثواب// گر سهو و خطایی شده باشد واقع/ رب اغفر لی انک انت الوهاب.
نوع خط:
تزئینات متن:
رکابه نویسی:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
عناوین و نشانیها شنگرف.
دارد.
فرنگی شکری آهار مهره.
میشن قهوهای مجدول. قطر: ۲.
1
2
1
1
1
1
ابتدای نسخه فهرست رسائل از احمد گلچین معانی (در نشریه نسخههای خطی، ج ۵، ص ۱۸۸).
در حاشیه کمی تصحیح دارد.
جزوها ۸ برگی.
آثار سطراندازی در اوراق باقیمانده است.
در برچسب کاغذی عطف نام آن «دو سه رساله در عروض» نوشته شده است.
نسخه کامل است.
1
خریداری از اشتری در تیر ۱۳۲۲ش.
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۶۵-۶۶.
نک: منزوی، ج ۳، ص ۲۱۵۸-۲۱۵۹ (با نام رئیس الشعراء)؛ نشریه نسخههای خطی، ج ۷، ص ۲۷۹-۲۸۰ (با نام محمد بن عبدالخالق گیلانی) و ج ۱۱، ص ۶۷۳-۶۷۴؛ دانشگاه تهران، ج ۹، ص ۸۶۲؛ گوهرشاد مشهد، ج ۳، ص ۱۶۱۶ (با نام محمد بن عبدالخالق بن معروف گیلانی)؛ مرعشی، ج ۱۵، ص ۱۵۵ و ج ۱۷، ص ۱۹۱ (نام مولف در راهنمای فهرست مرعشی، ج ۱، ص ۷۹ و ۸۳ به صورت محمد بن عبدالخالق بن معروف اصلاح شده که احتمالا منظورشان یکی بودن مولف این کتاب با کنز اللغات بوده است. اما با توجه به تالیف کنز اللغات پیش از سال ۸۸۳ق این انتساب نمیتواند صحیح باشد. گذشته از آن در نسخه ما و همه نسخههای دیگر نام مولف همان گونه که ذکر شد آمده است.
«از زمان مولف تاریخی در دست نیست. جز آن که میدانیم پس از وحید تبریزی (زنده در ۸۲۰ق) میزیسته، چنان که در مقدمه مینویسد: «پیش از این زینالشعراء المتاخرین یعنی وحید تبریزی علیه الرحمه و الغفران مختصری در علم عروض جهه دانستن تقطیع و اوزان اشعار فارسیه تصنیف کرده بودند ولکن چون از وصمت حشو و تطویل و ما هو من هذا القبیل خالی نبود... این رساله را تصنیف کردم... و مجموع ابیاتی که در این رساله مذکور است از منشات بنده است».
نام کتاب تنها در نسخه شماره ۱/ ۲۱۶۶ دانشگاه تهران به صورت رئیس الشعراء نوشته شده که از آن جا به فهرست نسخههای خطی فارسی منزوی هم راه یافته است.